O desgaste óseo e articular relacionado co paso dos anos comporta o desenvolvemento de doenzas como a osteoartritis, caracterizada pola inflamación e a diminución dos movementos nas articulacións. A idade, con todo, xa non é o principal factor crave e deixa paso á obesidade e ás lesións nas articulacións como causas cada vez máis frecuentes. Os expertos sinalan que isto é así debido ao aumento da práctica deportiva sen a protección adecuada das articulacións, así como ao crecente problema da obesidade.
Imagen: Jonas ForthA osteoartritis é a forma máis común de artrose, ata agora asociada en xeral a persoas maiores. É unha enfermidade articular que se manifesta cando o cartílago localizado entre os ósos descomponse e desgasta, de forma que estes rozan entre si e causan dor, hinchazón e perda de movemento. Os principais factores de risco son: idade avanzada, obesidade e lesións nas articulacións en persoas de todas as idades. Se se desenvolve por algún destes motivos, considérase que a artrose é secundaria. Cando os motivos se descoñecen -por causas idiopáticas-, denomínase primaria.
Lesións de xeonllo
A afectación en persoas novas é cada vez máis evidente, segundo un novo traballo levado a cabo por investigadores da Universidade de Pittsburgh (EE.UU.), publicado na revista “American Journal of Sports Medicine”. O estudo vinculou o desenvolvemento temperán da osteoartritis con lesións graves de xeonllo relacionadas co deporte, como o racho do ligamento cruzado anterior (LCA). Este racho pode causar destrucións nas células do cartílago adxacente, suficientes como para provocar fracturas do óso ou do cartílago e, en consecuencia, a morte en fervenza de células cartilaginosas afastadas da zona de impacto.
O 50% das persoas que sufrisen rotura do LCA desenvolverán artrose nun prazo de cinco a dez anos, segundo os investigadores. “Unha persoa nova que someta a articulación a unha forza excesiva ou en caso de lesión estrutural, como pode ser a dos ligamentos cruzados, pode sobrecargar a articulación e chegar a desenvolver artrose”, confirma Pere Benito, xefe do servizo de Reumatoloxía do Hospital do Mar (Barcelona).
O 50% das persoas que sufrisen rotura do ligamento cruzado anterior desenvolverán artrose nun prazo de cinco a dez anos
Outros traballos presentados na reunión anual de 2009 da Radiological Society of North America tamén mostraron conclusións similares. As persoas con altos niveis de actividade física tiñan lesións de xeonllo máis graves: acumulación de líquido na medula ósea e lesións nos cartílagos e ligamentos. Estas lesións incrementan as probabilidades de desenvolver osteoartritis, segundo os investigadores.
Os autores do traballo sospeitan que tamén hai conexión entre o desenvolvemento temperán da osteoartritis e a crecente epidemia de obesidade. “A obesidade é a principal causa de desenvolvemento e progresión da artrose na nosa sociedade”, reafirma Benito. O sobrepeso e a obesidade comportan unha maior presión sobre o cartílago, xa debilitado polas lesións deportivas. A suma de ambos os factores carrexa unha sobrecarga crónica que acelera o desenvolvemento da enfermidade.
Os síntomas e o tratamento
A primeira manifestación da artrose é a dor, que en xeral sente coa función e cede co repouso. “É a denominada dor mecánica, que nas súas primeiras fases poida que non dea sinais nunha radiografía”, explica Benito. Outros síntomas posteriores son a rixidez nunha articulación tras estar en repouso durante un tempo prolongado, a hinchazón ou sensibilidade ao tacto nunha ou máis articulacións e a sensación de ruptura ou o crujido de ósos ao rozar un contra o outro.
Para o tratamento, os especialistas combinan en xeral varios axustados ás necesidades, o estilo de vida e a saúde do paciente. Céntranse no exercicio, o control do peso, o descanso das articulacións, técnicas sen medicamentos, fármacos e terapias complementarias. “O coidado esixe a corresponsabilización do paciente no tratamento non farmacolóxico, ademais dos coidados médicos”, culmina Benito neste aspecto.
A cirurxía tamén é unha alternativa ante estadios finais e graves. A artroplastia (prótese de xeonllo) é a técnica máis utilizada na actualidade, aínda que os avances neste campo evolucionan a pasos axigantados. Un estudo recente realizado en Alemaña, publicado na revista “Arthritis & Rheumatism”, mostraba unha técnica de substitución hormonal para aliviar a dor. Segundo a investigación, esta terapia, aplicada directamente ao fluído das articulacións, pode axudar a rexenerar o tecido danado dos cartílagos en persoas con osteoartritis avanzada.
Irreversible
“Por desgraza, cando se iniciou o proceso, só podemos aspirar a detelo, non a recuperalo”, lamenta Benito acerca da reversibilidad da osteoartritis. A mellor arma pasa pola prevención de lesións e, no caso de sufrilas, unha boa recuperación, que debe asumirse con moito coidado. “As lesións de xeonllo son moi variadas e a recuperación dependerá de cada unha delas”, concreta o reumatólogo, que avoga porque en todas debe garantirse “estabilidade articular, diminución dos requirimentos físicos e mantemento de boa forza do músculo cuádriceps”.
Os investigadores do estudo realizado na Universidade de Pittsburgh reclaman a necesidade de darlle “tempo á articulación” para que se recupere. Este tempo, que depende da gravidade de cada lesión, delimítase, sobre todo, ao acougarse tanto a dor como a hinchazón. A volta á actividade tras esta primeira recuperación debe ser gradual. O exercicio suave en si mesmo pode ser un bo método para protexer os xeonllos das lesións, xa que así se fortalecen os músculos da coxa e das pernas, que supoñen un apoio crucial á articulación. No entanto, debe terse coidado coa cantidade de exercicio de alto impacto que se practique.
Segundo Pere Benito, os estudos observacionales apuntan que en certas artroses, que afectan as mans ou xeonllos entre outros, o factor familiar ten un papel destacado, “o que non significa que sexan hereditarias tal como coñecémolo”. “Significa só que en certas familias pode haber un maior risco de padecelas”, matiza. No entanto, as artroses son enfermidades complexas e dependen dunha gran variedade de xenes aínda en parte descoñecidos. Faltan novos estudos xenéticos que acheguen unha verdadeira aplicabilidade ao tratamento e á prevención destas enfermidades.
Ata que non se coñeza máis, os investigadores recomendan controlar os factores que afectan o estilo de vida, que poden determinar se unha lesión de xeonllo acabará en osteoartritis. Unha boa alimentación, un bo control do peso e exercicio moderado son claves na prevención. “Ademais, a perda de peso, aínda que non poida ser un factor de rexeneración do cartílago, é moi importante para mellorar os síntomas dolorosos”, afirma Benito. Recomendacións comúns para calquera enfermidade.
