A síndrome do intestino irritable é un trastorno benigno, aínda que a súa curación a longo prazo só se consegue en menos da metade dos pacientes. A maioría deles soporta ben a súa situación aínda que a persistencia dos síntomas ocasiona ás veces unha alteración significativa da calidade de vida. Os probióticos, que xa demostraron a súa eficacia nalgunhas enfermidades do aparello dixestivo, poden ser tamén útiles no tratamento desta síndrome.
Un traballo publicado o pasado xullo na revista American Journal of Gastroenterology, demostra a eficacia da terapia con probióticos. O estudo multicéntrico efectuouse con 362 pacientes que foron tratados aleatoriamente con tratamento e placebo. Utilizouse unha formula con cápsulas de Bifidobacterium infantis 35624 administradas cada 24 horas e efectuouse un seguimento durante dúas semanas, monitorando os síntomas a diario.
Os resultados mostran que, ao catro semanas de tratamento, a melloría clínica dos pacientes tratados co probiótico foi significativamente superior ao placebo, sen que se observasen efectos secundarios. Algunhas das hipóteses sobre a causa da enfermidade (como o inicio post infeccioso nunha proporción de casos) e das alteracións que poden presentar estes pacientes (trastornos na fermentación dos residuos dietéticos) fan razoable a terapia con probióticos e os resultados deste estudo confírmana.
Trastorno funcional
A síndrome do intestino irritable, máis popularmente coñecido como colon irritable, é un trastorno intestinal funcional que se define pola presenza de dor abdominal e cambios no hábito defecatorio (diarrea e estreñimiento) que aparecen sen alteracións demostrables por ningún dos métodos diagnósticos actuais. O colon irritable é un trastorno relativamente frecuente, representando ata unha de cada catro consultas por problemas dixestivos. Os seus síntomas están presentes no 22% das persoas aínda que só unha parte acode ao médico polas súas molestias e é máis frecuente en mulleres que en homes.
Os síntomas prodúcense como consecuencia de alteracións nos movementos e a sensibilidade do intestino; a presenza de contraccións intestinais intensas xunto cun aumento da sensibilidade dolorosa intestinal, orixina a dor abdominal. A diarrea e o estreñimiento xorden cando as contraccións se fan moi rápidas ou lentas, respectivamente.
A dor e a distensión abdominal melloran con espasmolíticos e antidepresivos a doses baixas
Descoñécese a orixe do trastorno aínda que hai varias hipóteses. Os síntomas poden aparecer sen motivo aparente, aínda que é frecuente que se desencadeen por diversos factores como comidas copiosas, determinados tipos de alimentos ou bebidas (como produtos lácteos, cereais, cítricos e café, entre outros), edulcorantes como o sorbitol ou a fructosa presentes nalgunhas froitas ou en determinados produtos (doces e refrescos sen azucre), medicamentos, así como algunhas vivencias estresantes (como dificultades laborais ou morte dun familiar).
Tratamento
Dado que o colon irritable é un trastorno funcional dixestivo, non existe ningunha proba que o demostre, polo que o diagnóstico baséase na presenza dos síntomas típicos, a normalidade da exploración física e os resultados normais dun número reducido de probas (análises de sangue e de feces, ecografías e colonoscopia). Ata agora o alicerce do tratamento foi a dieta. Realizar comidas non copiosas, pobres en graxas e ricas en proteínas pode mellorar a dor abdominal e a urxencia defecatoria; evitar alimentos flatulentos mellora a distensión abdominal e o consumo de abundante fibra dietética (como froitas, verduras e salvado de trigo, entre outros) e auga (1-2 litros diarios) é útil para combater o estreñimiento. O exercicio físico regular tamén mellora a dor abdominal e o estreñimiento.
Por outra banda, pódense utilizar algúns medicamentos seleccionados de acordo ao síntoma que predomine; así, a dor e a distensión abdominais melloran con relaxantes do músculo intestinal (espasmolíticos) e con antidepresivos a doses baixas, mentres que a diarrea e o estreñimiento fano co uso de antidiarreicos e laxantes respectivamente. Os pacientes con síntomas refractarios a estes tratamentos, especialmente se presentan alteracións psicolóxicas importantes, poden requirir tratamentos psicolóxicos.
Os probióticos son organismos vivos (bacterias ou fermentos da flora comensal intestinal) que, inxeridos en cantidades adecuadas, resultan beneficiosos para a saúde. A pesar de que foron cumpridamente estudados, aínda se descoñece de forma precisa o seu mecanismo de acción, distinto en función do hóspede e segundo o tipo de probiótico. Parece que entre as accións máis relevantes destes microorganismos destaca a competencia cos patógenos intestinais pola adhesión ao epitelio intestinal, a produción e secreción de sustancias antimicrobianas que inhiben e destrúen aos patógenos e unha gran variedade de accións sobre a resposta inmunitaria.
A mucosa intestinal constitúe a maior superficie do organismo humano exposta ao exterior e o órgano máis rico en células inmunitarias. A perda do equilibrio entre bacterias beneficiosas e nocivas da microflora intestinal comporta unha predisposición a padecer infeccións e enfermidades inmunoinflamatorias e, neste sentido, os probióticos axudan a manter esta harmonía. Os probióticos máis estudados son os lactobacilos, as bifidobacterias e algúns fermentos como a Saccharomyces nos que, ademais da súa eficacia, unha das principais vantaxes é o seu perfil de seguridade, xa que os efectos adversos asociados á súa administración son practicamente nulos.
A eficacia dos probióticos demostrouse xa nalgunhas enfermidades do aparello dixestivo de orixe infecciosa e inflamatorio como a intolerancia á lactosa, as gastroenterites agudas infantís ou as diarreas provocadas por antibióticos. Respecto doutras patoloxías como a enfermidade inflamatoria intestinal (colitis ulcerosa ou enfermidade de Crohn), efectuáronse algúns estudos como terapia complementaria ao tratamento convencional nos brotes agudos da enfermidade e actualmente estanse levando a cabo algúns ensaios para avaliar a eficacia dos probióticos en monoterapia. A síndrome do intestino irritable é outra das patoloxías sobre a que se están levando a cabo investigacións e, nesta liña, a achega lograda polo estudo recentemente publicado, achega unha vía de esperanza no tratamento desta enfermidade.
