As enfermidades do corazón son unha das principais causas de morte en adultos, pero non en nenos e adolescentes. Con todo, as cardiopatías comézanse a xestar desde os primeiros anos de vida. Se a tendencia non se reverte, en 20 anos as enfermidades cardiovasculares diagnosticaranse aos 45 anos. Hoxe, en menores de 24 anos, xa se detectan problemas que antes lles eran moi pouco comúns, como a intolerancia á glicosa, o colesterol elevado ou a hipertensión. A continuación explícase cal é o papel da obesidade na saúde do corazón de nenos e adolescentes, que factores de risco son máis frecuentes nestas etapas e que outros hábitos prexudiciais preocupan aos especialistas.
O corazón e a obesidade en nenos e adolescentes
As alteracións cardiovasculares infantís multiplicáronse por dez nos últimos anos, sobre todo en nenos obesos. É a principal conclusión que especialistas en gastroenterología, hepatología e nutrición pediátrica de todo o país extraeron do II Foro da Sociedade Española de Gastroenterología, Hepatología e Nutrición Pediátrica (SEGHNP). Este dato levoulles a analizar os factores alimentarios como detonantes principais da enfermidade cardiovascular infanto-xuvenil, así como a elaborar un plan de prevención: é máis fácil ensinar bos hábitos de vida e de alimentación desde a infancia, que cambialos na idade adulta.
Só entre un 7% e un 10% das familias españolas con fillos obesos consultan ao especialista
Os especialistas baseáronse na hiperalimentación (comer en exceso) e a hipoalimentación (comer de forma insuficiente). Con iso, quixeron dar un paso máis e non centrarse só na obesidade xa instaurada, que sofre un 20% da poboación en idade escolar, segundo datos da Axencia Española de Consumo, Seguridade Alimentaria e Nutrición (AECOSAN). Entre un 30% e un 40% destes xa manifestan problemas cardiovasculares. A consecuencia: cando cheguen á idade adulta, ademais de obesidade , sufrirán diabetes, problemas articulares, hipertensión ou ateroesclerosis precoz. De feito, son problemas cada vez máis diagnosticados en nenos e adolescentes.
Os expertos alertan do descoñecemento entre a poboación en xeral respecto da obesidade e as súas consecuencias. Só entre un 7% e un 10% das familias españolas con fillos obesos consultan ao médico, ben por querer escondelo ou por confundilo cun mero problema estético. Adoitan recorrer ao especialista demasiado tarde, cando a afección pode volverse irreversible.
Máis factores de risco para o corazón
A obesidade non é o factor de risco cardiovascular máis importante en idades temperás. Outros aspectos cruciais que se deben ter en conta son: a hipertensión, pouco habitual en nenos, pero que se se desenvolve hai que tratala; o colesterol elevado, que empeza na nenez e progresa lentamente ata a idade adulta; o tabaquismo; e o sedentarismo.
As alteracións cardiovasculares infantís multiplicáronse por dez nos últimos anos
O plan de prevención que recomendan os expertos pasa por incorporar en familias, institucións, colexios e profesionais sanitarios o ensino e a aprendizaxe para comer ben desde a infancia e de incluír a actividade física na rutina diaria, como ao animar a subir escaleiras. De igual maneira, débese reducir o consumo de televisión e ocupar o tempo libre con actividades menos sedentarias. No ámbito escolar, aconsellan promover máis actividades ao aire libre, en detrimento de a crecente diversión con aparellos electrónicos.
É crucial que as familias outorguen importancia á alimentación dos seus fillos. A pesar de que ata o tres anos a alimentación do bebé é unha das preocupacións prioritarias dos proxenitores, a partir de aí é frecuente un progresivo desentendimiento, coas consecuentes repercusións na saúde.
Tabaco e roupa axustada tamén prexudican o corazón
Un estudo recente da Sociedade Española de Cardiología (SEC) avisou da alarmante incidencia de factores de risco entre os mozos, que poderían sufrir un infarto de miocardio prematuro (persoas menores de 46 anos). Entre estes factores, ademais da obesidade, figuran o tabaco e os antecedentes familiares. No entanto, segundo os resultados, o tabaco é o principal responsable, ao multiplicar por seis as posibilidades de evento cardíaco prematuro: preto do 75% dos mozos que teñen un infarto son fumadores. Este dato é especialmente transcendental en homes (90% dos casos), pero prevese que nos próximos anos tenderá a igualarse entre xéneros, debido ao aumento do tabaquismo en mulleres.
Preto do 75% de menores de 46 anos que sofren un infarto de miocardio son fumadores
Aínda que a estas idades hai maiores posibilidades de sobrevivir ao infarto, adoita haber recidivas ou derivar nalgunha enfermidade coronaria crónica. Como consecuencia, nestes pacientes deberá realizarse unha prevención secundaria estrita, co gasto sanitario consecuente. A mellor alternativa, por tanto, é a prevención.
Tamén o SEC advertiu dun novo factor de risco de problemas cardíacos: o uso continuado de roupa demasiado axustada que impide realizar movementos de forma natural e que, tras levala durante unhas cantas horas, deixa marcas na pel. Parece ser que este tipo de indumentaria dificulta a circulación sanguínea venosa e aumenta o risco de edemas. Así mesmo, tamén podería provocar retención de líquidos e de toxinas que favorecen a celulitis e depósitos de graxa nalgunhas zonas do corpo. Por último, sinalan que pode dificultar a dixestión e obstruir o correcto paso de aire e osíxeno polo corpo.
Máis aló dos factores de risco relacionados co estilo de vida, hai unha pequena porcentaxe de mozas que poden sufrir problemas cardiovasculares por motivos hereditarios. A maior parte das mortes súbitas inexplicadas en idades temperás débense a enfermidades cardíacas de orixe xenética. Entre estas destacan sobre todo as miocardiopatías e as enfermidades das canles que dirixen o impulso eléctrico do corazón. En ambos os casos, o desencadenamento da morte súbita é unha arritmia mortal.
O correcto diagnóstico e seguimento destes pacientes pode axudar moito a identificar a quen poden beneficiarse dunha terapia preventiva. O estudo xenético tamén pode recoñecer outros posibles familiares con risco e excluír a quen non están afectados.
Investigadores dos Países Baixos, que estudaron a case 1.000 fetos e bebés, detectaron que as mulleres con sobrepeso e que fuman durante o embarazo triplican o risco de anomalías cardiovasculares congénitas na xestación. Esta relación, segundo publica a revista Heart, súmase a outras xa coñecidas, posto que a obesidade e o tabaco durante o embarazo xa se asociaron con abortos espontáneos, atraso do crecemento e nacemento prematuro.
