Unha pastilla milagrosa para paliar unha mala relación co xefe ou coa familia, o mal de amores ou os problemas económicos. Iso é o que buscan moitos pacientes cando van ver ao médico de atención primaria. Ao redor do 20% das visitas diarias son por un motivo de saúde mental e, destas, o 50% en realidade son problemas psicosociais. Por máis que a consigna das autoridades sanitarias sexa que os cidadáns fagan bo uso dos recursos de sanidade, o malestar mental dos cidadáns -con ou sen un trastorno psiquiátrico que o xustifique- non decae.
Un de cada catro ou cinco pacientes que acoden á consulta do médico ten un problema de saúde mental. Isto significa entre un 20 e un 25% das consultas diarias, que van desde crises de ansiedade, disfunción sexual ou disfunción psicótica a persoas con ideas suicidas a consecuencia dunha depresión. Esta é a complicada situación coa que teñen que lidar a diario os médicos de atención primaria. E iso non é todo, desa porcentaxe de consultas relacionadas coa saúde mental, ao redor do 50% derívanse de problemas psicosociais, explicou José Ángel Arbesú, coordinador do Grupo de Traballo de Saúde Mental da Sociedade Española de Médicos de Atención Primaria (SEMERGEN).
Estes problemas psicosociais, a miúdo, son trastornos adaptativos para as que non existe tratamento senón terapia psicolóxica, apoio e escoita por parte dos profesionais. Son males da sociedade moderna: problemas laborais, domésticos, familiares e económicos, reseña Arbesu.
Por que van ao médico?
Pero, por que persiste o costume dos cidadáns sans mentalmente, pero con certo malestar emocional, de visitar ao médico? Comenta Arbesu que os afectados por estes problemas psicosociais «recaen no médico de atención primaria porque é moi accesible». A historia da psicofarmacología quizais tivese algo que ver. Arbesu refírese a a aparición da fluoxetina (o famoso ‘Prozac’) en 1984 e doutros psicofármacos con bos resultados en determinadas enfermidades mentais, que se toleran ben, son fáciles de manexar e teñen poucos efectos secundarios.
Para os trastornos adaptativos derivados de problemas laborais, familiares e económicos non existe tratamento farmacéutico
Estes avances en psicofármacos propiciaron que algúns cidadáns acudan ao médico de primaria ávidos dunha pastilla milagrosa que lles cure o malestar mental que non saben paliar por si mesmos. Con todo, son problemas que «en absoluto deben medicarse», sinala Arbesu. «Falta capacidade para resolver os problemas actuais. Os cidadáns non toleran o sufrimento e buscan o remedio nunha pastilla», engade engadido Rafael Rodríguez, vogal de Relacións Comunitarias da SEMERGEN.
‘Psiquiatrización’ do sufrimento
Os motivos de sufrimento que refiren os pacientes son moi variados. Hainos que non dormen porque non chegan a final de mes, outros están pelexados coa veciña ou co seu xefe, ou son vítimas de mobbing ‘‘ (acoso laboral) ou de burnout ‘‘ (síndrome de estar queimado). «Cantas veces algún se queixa do corazón e, en realidade, o que ten é un problema non resolto no traballo», exclama Rodríguez. En calquera dos casos, Rodríguez suxire que se se lle pon etiqueta ao problema psicosocial que padece, o paciente sente aliviado.
Ante esta situación, este profesional está a organizar unha mesa redonda titulada a ‘Psiquiatrización do sufrimento’ dentro das Xornadas Nacionais de Saúde Mental, que se celebrarán en maio de 2008 en Valencia. A ‘psiquiatrización’ é, segundo defíneo Rodríguez, a tendencia actual de pretender converter en problemas de saúde mental e enfermidades somáticas, dificultades ou conflitos que, en realidade, son de tipo social.
O debate está, pois, en pé. Namentres, dirímese que facer con este asunto, os médicos están a formarse e reciclando, tanto en problemas de saúde mental como noutros psicosociais que continúan chegando ás consultas e dos que non se prevé un descenso.
Imagen: Ivar van BusselO Medicamento é unha profesión que evoluciona rápido, o que obriga aos médicos a formarse e a reciclarse, lembra Rafael Rodríguez, da Sociedade Española de Médicos de Atención Primaria (SEMERGEN). A saúde mental é unha das áreas nas que é preciso actualizar coñecementos, debido a que esta copa o 20% dos motivos das súas consultas a diario. E tamén á aparición de problemas que apenas existían hai uns anos, como o ‘mobbing’ ou o ‘burnout’, a outros cuxa frecuencia aumenta (ansiedade e depresión) ou ben porque a súa abordaxe é difícil ou requiren unha atención urxente ou especial (persoa con ideas suicidas).
Co propósito de mellorar a formación dos profesionais, desde a SEMERGEN impulsouse o curso ‘Psicopíldoras formativas en Saúde Mental’ que forma parte dunha iniciativa máis ampla, patrocinada por Novartis e acreditada pola Comisión de Formación Continuada do Sistema Nacional de Saúde, ao que se suman recursos en Internet como unha web especializada na que se edita a revista dixital ‘Clik Saúde Mental’.
Este plan de formación consistiu en fornecer ao médico ‘psicopíldoras’ para mellorar e actualizar a súa formación en cuestións como psicogeriatría, insomnio do ancián, depresión e atención ao paciente con ideaciones suicidas, síndrome de Ulises, bullying, malos tratos e dificultades derivadas do manexo dos neurofármacos por parte do paciente incumplidor ou do propio facultativo.
