Ronald van Ree, inmunopatólogo da Universidade de Ámsterdam, é unha autoridade mundial sobre alerxias alimentarias. É consultor da Organización Mundial da Saúde (OMS) nesta materia e, tanto en Holanda como noutros países da Unión Europea, colabora activamente en estratexias para previr, identificar mellor e corrixir as alerxias motivadas por alergenos. Explica que un de cada 70 habitantes en todo o mundo desenvolve unha alerxia a alimentos tan comúns como o leite, as noces ou as mazás.
Alergólogos e inmunólogos traballamos sobre datos recompilados durante moito tempo, patróns de sensibilización alérxica e un minucioso escrutinio tanto da inmunología humana como da bioloxía molecular dos compostos animais ou vexetais dos que nos alimentamos… Con todo, neste momento non dispomos nin de tratamentos capaces de curar a alerxia nin de instrumentos de diagnóstico definitivos. As nosas esperanzas céntranse, dun lado, na inmunoterapia específica (vacinas alérxicas) e, doutro, en marcadores biolóxicos que nos permitan identificar cal é a alerxia e que gravidade comporta.
Si. A partir desta iniciativa esperamos dar pronto con novas intervencións terapéuticas. Ata hoxe limitabámonos a confirmar a orixe alimentaria da alerxia e a evitar a fonte desencadenamento, pero pronto poderemos facer algo máis, como desensibilizar ao sistema inmune fronte ao alergeno desencadenamento da reacción.
A inmunoterapia específica funciona con alergenos das vías respiratorias, tentamos conseguir unha inmunización similar para as alerxias relacionadas cos alimentos. A clave está en identificar a natureza bioquímica do alergeno e obter extractos que, a doses escaladas e por espazo de tres a cinco anos, permitan ao organismo non reaccionar cunha inflamación local ou sistémica á súa soa presenza na pel, no torrente sanguíneo ou no tracto dixestivo.
Os casos graves non son tan comúns como nestes casos, pero os especialistas estiman que as alerxias alimentarias afectan en torno ao 8% da poboación infantil europea e ao 3% da adulta. A nosa preocupación parte do feito de que estas alerxias duplicaron a súa prevalencia no últimos dez anos.
No transcurso de catro anos, 30.000 pacientes de máis de 20 países tomaron parte en tres estudos epidemiolóxicos: un sobre nenos de ata catro anos, outro sobre escolares entre o sete e o dez anos e un terceiro con idades comprendidas entre 20 e 55 anos.
“Agora, o kiwi é a froita que está a producir máis casos de alerxia alimentaria en Europa”Descubrimos que as alerxias varían en función da franxa de idade estudada e da área xeográfica. Así, por exemplo, na poboación pediátrica son máis frecuentes as alerxias ao leite ou o ovo, mentres que os adultos somos máis proclives ás alerxias ao peixe ou as verduras. Por territorios, no sur de Europa é máis habitual a alerxia ao pexego ou o melón; mentres que en países máis setentrionais o é a alerxia á mazá, o apio, a soia, a abelá ou o cacahuete… Como en tantas outras cousas, a globalización introduce en nosas casas alimentos que antes non había e, agora mesmo, o kiwi é a froita que está a producir máis casos de alerxia alimentaria en Europa.
Hai persoas atópicas, caracterizadas por un exceso dunha inmunoglobulina en particular, o IGE, que nacen con propensión a desenvolver unha ou varias alerxias; con todo, poden pasar anos antes de que dita alerxia maniféstese e non sempre por razóns fisiológicas.
Tiven unha paciente que descubriu que era alérxica aos pexegos a partir da adolescencia; só porque de pequena a súa nai peláballe e cortaba sempre a froita e ao empezar a contactar coa pel do pexego e ter que mondar a froita pola súa conta produciuse a sensibilización.
Si, pero os tests para detectar a alerxia alimentaria duran dous días e non todos os centros están preparados para realizalos. Ademais, son custosos e só levan a cabo baixo unha sospeita fundada. O proxecto EuroPrevall, precisamente, trata de dar con ferramentas diagnósticas (marcadores) máis simples e inmediatas.
Sen desmerecer a iniciativa nin a resposta positiva que tivo por parte da industria, a prevención non acaba aquí. Algunhas etiquetas parecen case fascículos enciclopédicos pero, por pór un exemplo, unha factoría de chocolate elabora os seus chocolates negros nas mesmas máquinas que os chocolates con leite ou con noces de calquera tipo, e ninguén pode asegurar que alergenos dun tipo de chocolate non pasen accidentalmente a outro tipo. De feito, bastan cantidades ínfimas para desencadear unha reacción… Non desexo transmitir unha mensaxe de fatalismo, pero si de complexidade.
Outro exemplo de complexidade: durante moito tempo pensabamos que a menor exposición teriamos menos alerxias, pero descubrimos que en países como Israel os nenos toman moitos cacahuetes desde ben pequenos e teñen menos alerxias. Pensamos agora que talvez sexa cuestión de “sobreexponer” para inmunizar; pero é algo que debe facerse con moitas precaucións para evitar casos de anafilaxis.
A maior parte dos alergenos toman forma de proteína, pero nos anacardos tamén identificamos alergenicidad nun lípido, o ácido palmítico, e noutros alimentos o problema corre a cargo de hidratos de carbono.
Se o proxecto EuroPrevall incide na investigación epidemiolóxica, diagnóstica e terapéutica, a industria farmacéutica (Siemens) e a do cómic (Disney) puxéronse de acordo para editar en varios idiomas un libro de debuxos que explica aos máis novos en que consisten as alerxias e como poden previrse. O libro en cuestión titúlase Mickey and the Giant Kachoo! (Mickey e o Xigante Kachú!) e abarca distintos estilos de vida, culturas, tipos de exposición alérxica e probas diagnósticas que poden parecer menos engorrosas se se explican e enténdense.
