A dexeneración macular asociada á idade (DMAE) é unha enfermidade dexenerativa que deteriora unha parte do ollo localizada no centro da retina: a mácula. A consecuencia é a perda da visión central, de forma que, ao mirar de fronte, sempre se ve unha mancha negra no centro. É unha situación moi incómoda porque impide ler, ver a televisión ou discernir ben as caras, ademais de dificultar unha infinidade de actividades. O DMAE é máis común canto maior é a persoa. Desenvólvese de forma moi inoportuna cando moitos afectados están xa xubilados e teñen máis tempo para o lecer. Un novo test xenético, que permite detectar o risco de desenvolver a doenza, pode axudar ás persoas con dous xenes mutados nun dobre sentido: a recoñecer os seus síntomas para saber cando acudir a urxencias e a adoptar medidas preventivas para atrasar o seu desenvolvemento. Así o explica nesta entrevista Santiago Abengoechea, cirurxián de vítreorretina do Centro de Oftalmoloxía Barraquer, de Barcelona, institución que impulsou a realización deste test.
É unha enfermidade que afecta as persoas maiores de 50 anos e provoca unha baixa visión central. Nunha fase máis avanzada, as persoas afectadas ven unha mancha negra central alá onde miren.
“En España, a DMAE afecta ao 4% da poboación maior de 55 anos e ao 8% dos maiores de 75 anos”A seca ou atrófica e a exudativa ou húmida. A DMAE seca representa o 85%-90% de todos os casos e atrofia progresivamente a mácula ou zona central da retina. Isto dificulta a visión central, de modo que se a persoa afectada mira cara ao pomo dunha porta, non o ve, debido a esta enfermidade. En cambio, se move as mans á súa ao redor, si as ve. Estas persoas non quedan cegas, pero perden a parte central da visión, que é moi útil para a lectura e outras actividades ou para recoñecer caras pola rúa.
A DMAE húmida ou exudativa representa dun 10% a un 15% dos casos e ocorre cando nace un tecido de vasos sanguíneos anómalos por baixo da mácula.
“A partir dos 40 ou os 45 anos, é un bo momento para facerse o test xenético de risco de DMAE”A seca ou atrófica é insidiosa e avanza ao longo dos anos. É a máis frecuente e non ten tratamento. A húmida é moi rápida. En cuestión de días, o paciente pode ver os obxectos distorsionados, liñas onduladas e os marcos das portas ou as imaxes, coma se se derritieran, do mesmo xeito que nun cadro de Dalí. Pero aínda que esta non ten tratamento, a DMAE húmida si o ten. Por iso, é moi importante que os pacientes coa forma húmida que vexan liñas e imaxes distorsionadas acudan a un servizo de urxencias canto antes, para recibir o tratamento que necesitan.
En España afecta ao 4% da poboación maior de 55 anos e a súa incidencia aumenta coa idade, de tal forma que, a partir dos 75 anos, a prevalencia é do 8%.
“As persoas con pais ou antecedentes de DMAE teñen máis posibilidades de desenvolvela”É unha enfermidade multifactorial. É a primeira causa de envellecemento dos tecidos retinianos. O principal elemento modificador para que isto suceda é o tabaco, pero hai que ter en conta que está asociada directamente á idade, que é outro factor de risco. O achegue de vitaminas, de luteína e de ácidos grasos omega 3 é importante para estes pacientes; e os suplementos vitamínicos poden lograr que a patoloxía teña unha evolución máis lenta no tempo. Ademais, tamén hai factores xenéticos: demostrouse que hai unha serie de mutacións nos xenes que aumentan o risco de desenvolver a enfermidade. Agora hai dispoñible un test xenético para detectar o risco de DMAE nestas persoas.
Tómase unha mostra das células da mucosa oral e analízase para comprobar se hai xenes mutados. Se é así, ofrécese un resultado que permite saber se unha persoa ten entre dúas e cinco veces máis posibilidades de desenvolver DMAE respecto doutra que non teña estas mutacións. É moi útil en persoas con antecedentes familiares. A pesar de que se coñecía que había certa predisposición, agora pódese afinar máis.
“Ás persoas con risco de DMAE pódeselles instaurar un tratamento para previr o seu desenvolvemento ou retardar a súa evolución”Si. Xeneticamente, permite saber que as persoas con pais ou antecedentes de DMAE teñen máis posibilidades de desenvolvela respecto das persoas que non teñen estes xenes mutados. En que afecta o feito de coñecelo? En primeiro lugar, en que o paciente o saiba e, en segundo, en que aqueles con máis probabilidades de desenvolver a enfermidade tomen medidas preventivas, por exemplo, se fuman, abandonen o hábito con máis motivo.
A partir dos 40 ou 45 anos sería un bo momento para facerllo.
Así é, aínda que á parte de tomar suplementos vitamínicos e deixar de fumar, nos pacientes con risco aumentado non hai moito máis que se poida facer. Pero si serve para educar ao paciente en canto á sintomatología que terá, para que saiba acudir a urxencias e para aumentar o número de visitas de seguimento, de forma que o especialista na retina, o oftalmólogo, controle o estado da súa mácula.
O tratamento da DMAE húmida ou exudativa consiste na aplicación de inxeccións dentro do ollo ou inxeccións intravítreas, coas que se consegue que os pacientes melloren a súa agudeza visual ao redor dun 30% ou un 40%. Pero non se opera, precisa Santiago Abengoechea. No caso da DMAE seca, na actualidade non hai ningún tratamento efectivo, aínda que se investigan moitos. Esta situación implica que, polo momento, só pódese tratar con vitaminas antioxidantes, a luteína e os ácidos grasos, o que ten as súas limitacións, engade.
No entanto, aínda que non haxa unha terapia efectiva para a DMAE seca ou atrófica, é importante coñecer a probabilidade de sufrila no futuro, porque talvez nuns anos xurda algún tratamento que podería beneficiar ás persoas con esta predisposición e tamén porque, en ocasións, esta evoluciona cara a formas húmidas ou exudativas, que si dispoñen de tratamento, segundo Abengoechea.
Por iso é polo que as persoas con risco de sufrir algún tipo de DMAE, debido aos seus antecedentes familiares ou aos seus factores de risco (fumar, beber alcol en exceso, ser obesas ou padecer diabetes), poidan beneficiarse do test e, en función dos resultados, instaurar un tratamento para previr o seu desenvolvemento ou retardar a súa evolución, informan o Centro de Oftalmoloxía Barraquer.
