“Si a melanoma afecta só á epidermis, o prognóstico é excelente: a curación achégase ao 100 % dos casos”

Por que, a pesar das campañas de prevención, seguen aumentando os casos de melanoma?

Hai máis casos reais de melanoma e tamén se diagnostican máis porque os criterios histolóxicos han ido cambiando cos anos. Por outra banda, a xente vive máis e a incidencia deste cancro aumenta moito coa idade. Vemos un incremento moi importante de casos en persoas de idade avanzada, de máis de 70 ou 80 anos.

Estamos a recoller a herdanza de queimaduras solares de fai 30 ou 40 anos?

Si, os casos de agora poden ter que ver co gran aumento de exposición ao sol que tivemos no noso país nos anos 60 e 70, cando as normas de fotoprotección que se aplicaban non eran as correctas. Por exemplo, en Cataluña vemos que o incremento é máis importante en persoas que tiveron una exposición intensa ao sol naqueles anos e, con todo, esa tendencia non se consolida en xeracións que naceron máis tarde.

Somos máis conscientes agora do perigo da radiación solar?

Agora hai moitas familias que evitan o sol ao mediodía e empezamos a ver nenos que están na praia coa súa crema, camiseta e gorra. As escolas tamén teñen xa toldos durante o verán. Na infancia a campaña de fotoprotección que se está facendo é moi boa. Na educación infantil existe una conciencia cada vez maior.

Por que é tan importante a fotoprotección na infancia?

Os estudos epidemiolóxicos demostran que una única queimadura durante a infancia xa incrementa o risco de melanoma na idade adulta e que a radiación recibida nos primeiros 15 anos é a que máis determina o risco de melanoma o resto da vida. Sobre isto hai estudos moi interesantes feitos en Australia coa inmigración británica. Oceanía é o continente con maior incidencia do mundo de melanoma.

Que din esas investigacións?

Demostran que cando os australianos emigran a Inglaterra, se o fan despois dos 15 anos de idade, manteñen o mesmo risco de melanoma que se permanecesen en Australia. Con todo, si é un británico o que se vai a vivir a ese continente despois dos 15 anos, conserva o menor risco de sufrir unha melanoma que presentan os británicos. Se o fluxo de poboación prodúcese no sentido contrario, ocorre xusto ao revés. Se un australiano de dous anos de idade vai ao Reino Unido, adoptará o risco máis baixo dos británicos, mentres que o británico que se desprace a Australia terá o alto risco dos habitantes deste continente. Falamos moito de protexerse na praia, pero adoitan esquecerse outras actividades ao aire libre.

Que risco entrañan as actividades ao aire libre paira a pel?

A actividade ao aire libre é importante e hai que incentivala, pero tamén hai que lembrar que o sol non fai falta tomalo. É como a choiva: non digo ‘tomo a choiva’, se vou sen paraugas, móllome. Cando estamos ao aire libre, a radiación está a danar a nosa pel continuamente. O corpo ten mecanismos paira reparar o dano, pero si facemos exposicións moi prolongadas, non pode facelo.

Hai un tempo máximo de exposición?

Debemos evitar acumular sobre todo as exposicións descontinuas porque favorecen a queimadura. É mellor que cada día nos toquen dez minutos de sol a que nos expoñamos o domingo durante 70 minutos seguidos.

Que precaucións hai que tomar?

Se un adestra ao aire libre, convén ter estratexias paira minimizar o dano, como facelo á primeira hora da mañá ou ao final de tárdea. Adoitamos dicir que hai que facelo cando nosa sombra é máis longa que a nosa altura porque quere dicir que o sol é máis oblicuo e temos máis quilómetros de atmosfera que nos protexen da radiación ultravioleta. A sombra é moi recomendable e utilizar lentes de sol e outras barreiras físicas, tamén. Por suposto, nas partes do corpo que queden descubertas hai que utilizar fotoprotectores de alta protección. Cada vez proliferan máis outras fontes de radiación, como as cabinas de raios UVA.

As cámaras de bronceado teñen algunha relación coa melanoma?

Hai traballos que demostran que hai una epidemia de casos de melanoma en mulleres novas en EE. UU. e nos países nórdicos asociada ao uso de cabinas solares. Desde o punto de vista dermatológico, debemos consideralas un hábito perigoso que incrementa o risco de melanoma e de cancro de pel, ademais de favorecer o fotoenvejecimiento.

Deberían prohibirse?

A información non ten que maquillarse, habería que desaconsellar o seu uso. A OMS considera as camas solares un carcinógeno como o tabaco. En moitos países prohibíronse por completo e noutros só poden utilizarse a partir dos 18 anos. Aquí estamos nun limbo: mesmo hai ximnasios onde as cabinas úsanse sen control.

Se a pesar de todas as precaucións aparece un melanoma, que importancia ten detectalo canto antes?

É fundamental. Só o 30 % dos casos aparece nun lunar previo, o 70 % xorde nun novo que de entrada xa é melanoma. Por iso, cando un lunar cambia ou aparece un diferente debería ser un motivo de consulta. Se a melanoma afecta só á epidermis, o que coñecemos como un melanoma in situ, ten un prognóstico excelente. Cunha pequena cirurxía a curación achégase ao 100 % dos casos.

E en estadios máis avanzados?

Cando a melanoma é invasor, cada décima de milímetro que penetra na pel aumenta un 1 % a mortalidade. Ten una capacidade de metastatizar moi grande. Un tumor de 0,8 milímetros de grosor xa é potencialmente mortal. Uno de cinco milímetros de grosor podería ter una mortalidade próxima ao 50 %.