Son rápidos, baratos, pouco invasivos e útiles nalgúns casos, pero numerosas voces autorizadas xa advertiron de que a súa efectividade é máis que dubidosa en determinadas circunstancias, e non todos son iguais. En moi pouco tempo, o test de antígenos para detectar a covid-19 popularizáronse e comezaron a chegar á poboación de forma masiva. Nas seguinte liñas contámosche as súas vantaxes e inconvenientes, coas recomendacións de diversos expertos, por se che expuxeches someterche a unha destas probas co fin de saber se estás contaxiado ou non de coronavirus de face ás celebracións familiares polo Nadal.
Aprobados por Sanidade en setembro, a gran vantaxe do test de antígenos, que detectan as proteínas do virus, é a rapidez en coñecer o resultado. Basta con introducir un pequeno bastón con algodón polas fosas nasais, tomar unha mostra de mucosa e colocala nun pequeno cartón de cartón, onde o reactivo confirmaranos se o resultado é positivo (dúas liñas) ou negativo (unha liña). Un funcionamento moi parecido ao dun test de embarazo. En apenas 15 minutos saberemos se contraemos a enfermidade. Un tempo moi afastado dos dous ou mesmo tres días das probas PCR, o método máis eficaz para diagnosticar se unha persoa está infectada (ou non) polo coronavirus.
O seu prezo tamén é moi alcanzable, apenas 4,5 euros para as administracións públicas (as PCR custan entre 100 e 120 euros). En laboratorios privados e farmacias, o test de antígenos están dispoñibles por pouco máis de 30 euros, aínda que o importe varía en función da marca.
Co Nadal ao virar a esquina, moitos cidadáns animáronse a comprar e a realizarse estas probas para saber se están contaxiados ou limpos, e poder reunirse con familiares e amigos nas festas con certa seguridade. Unha táctica equivocada, porque estas probas rápidas e baratas só teñen sentido en determinadas circunstancias, a súa eficacia é dubidosa nalgúns casos e, ademais, hai que ter especial coidado cos timos e estafas.
Test de antígenos: as advertencias da OMS
O test de antígenos teñen unha eficacia moi alta nos pacientes sintomáticos, é dicir, naqueles que presentan síntomas sospeitosos do contaxio (febre, tose, dores musculares, fatiga…). Tamén están indicados para quen teñen cinco ou menos días de evolución da enfermidade, e en determinados contactos estreitos, como son convivientes e persoas vulnerables.
Esta técnica rápida de detección de antígenos demostrou unha sensibilidade superior ao 93 % e unha especificidade superior ao 99 %. Isto significa que a proba é capaz de detectar, en persoas con sospeita clínica ou epidemiolóxica, a 93 de cada 100 persoas infectadas, mentres que, por cada 100 persoas non infectadas, 99 darán un resultado negativo na proba. Así mesmo, é especialmente fiable na primeira semana desde o inicio dos síntomas.
Pero non todo son vantaxes. De feito, estas probas non son tan eficaces nin tan sensibles como as PCR, e a súa utilidade é máis que cuestionable no caso dos pacientes asintomáticos que non desenvolven sinais da enfermidade. A propia Organización Mundial da Saúde (OMS) recomenda que non se realicen aos asintomáticos, agás se a persoa estivo en contacto estreito cun positivo.
Tampouco é boa idea, di a OMS, practicar este tipo de test en controis fronteirizos, aeroportos e en poboacións con pouca incidencia. O problema dos cribados masivos é a gran cantidade de falsos negativos que poden aparecer. Tamén poden propiciar falsos negativos no caso de persoas contaxiadas pero con máis dunha semana con síntomas. Si son máis eficaces, en cambio, naqueles lugares nos que existe unha elevada transmisión comunitaria ou onde se detectou un brote e non poden facerse probas PCR.
Imaxe: Gabriele Lässer
Organizacións como a Asociación Madrileña de Saúde Pública (AMaSaP) xa advertiron de que realizar estes test masivos ten pouco sentido e entraña riscos. “A idea de facer cribados poboacionais a gran escala con test de antígenos pode resultar moi atractiva, pero actualmente a súa viabilidade é cuestionable e existe moita incerteza sobre o balance entre potenciais riscos e beneficios dunha intervención deste tipo”, advirte o doutor Miguel Anxo Royo.
Este experto en saúde pública lembra, ademais, que o funcionamento destas probas é óptimo a condición de que o realice persoal sanitario preparado e cualificado. De aí o perigo que supón para os cidadáns adquirir o test por conta propia. “Un dos motivos principais polos que a xente se quere facer o test de maneira voluntaria é para poder reunirse con outras persoas con certa seguridade. Pero a posibilidade, nada desdeñable, de obter un resultado falso negativo representa un risco de falsa seguridade que pode levar graves consecuencias”, insiste Royo.
De feito, este médico sostén que para confirmar os verdadeiros positivos no test de antígenos debería realizarse a continuación unha PCR, o que podería acabar por colapsar os laboratorios. “Daríase o paradoxo de que unha medida deseñada para ser parte da solución podería converterse nun problema. A alternativa, pór en corentena por centos de miles de persoas sas, tampouco parece moi desexable”, engade.
Test rápido? Ollo coas estafas!
Os farmacéuticos tamén deron a voz de alarma ante a proliferación de webs nas que se venden test de orixe descoñecida, así como da existencia de laboratorios sen rexistro sanitario. E hai que ter un especial coidado coas webs clonadas: páxinas falsas duplicadas doutras reais, que quedan o diñeiro tras a compra do test e non envían o produto, xa que son estafas en toda regra.
Moitos destes sitios tentan ofrecer máis credibilidade incluíndo testemuños que adoitan ser anónimos e non poden ser verificados. Ademais, incorporan logos de entidades de control que están copiados pero non son idénticos, con diferenzas de cor ou dalgún trazo respecto dos auténticos, denuncian os responsables de SaludsinBulos . Así mesmo, este test son produtos sanitarios e non está permitida a súa venda en liña para particulares, polo que non se deberían vender cara ao público.
“Ata que non estean autorizados en farmacias, onde poderiamos filtrar de onde saen o test e interpretar os datos, non recomendaría o test rápidos”, afirma a farmacéutica Paula Fernández, autora do blogue Farmaadicta. E insiste en que é importante realizarllos en centros sanitarios autorizados, e cun profesional cualificado que os avalíe e manipule con garantías. Aquí as farmacias poden desempeñar un papel importante, xa que poderían facer test e axudar a desconxestionar o sistema sanitario. Unha medida que xa está sobre a mesa do Ministerio de Sanidade e dalgunhas comunidades autónomas, que se comprometeron a estudar a súa viabilidade.
