O tratamento do cancro de tiroides ten un gran impacto na calidade de vida das persoas afectadas. Para curarse dun carcinoma de tiroides, o máis habitual, os pacientes deben recibir un tratamento con iodo radioactivo nunha cámara illada. O protocolo que segue aos días posteriores é moi escrupuloso: non poden achegarse a ninguén e deben tomar unha serie de medidas moi precisas. Unha actuación que ten unha indubidable repercusión no seu benestar psicolóxico.
A doenza de tiroides que padeceu a ministra arxentina, Cristina Kirchner, entre 2011 e 2012, abriu a caixa de pandora sobre a gran variedade de problemas de saúde que pode carrexar esta glándula humana. Nun inicio, os médicos sospeitaron que a mandataria padecía un cancro, pero ao final, a análise da peza que se lle extirpou permitiu comprobar que era un tumor benigno.
Por desgraza, este non é o diagnóstico final para as 3.000 persoas que cada ano reciben en España a noticia de que teñen un cancro tiroideo. A glándula tiroides está situada no centro do pescozo, onde a prominencia laríngea -o que se coñece como noz- e ten forma de bolboreta. O desenvolvemento dun cancro nesta rexión descóbrese a partir da detección dun nódulo. Aínda que na súa maioría son benignos e relaciónanse con outras disfuncións da glándula, nunha pequena proporción de casos (o 5%), estes nódulos son malignos (cancro) e, por tanto, deben vixiarse moi de preto e tratarse de forma contundente para evitar que reaparezan.
Entre o 80% e o 85% de todos os casos malignos que se detectan cada ano son un carcinoma diferenciado de tiroides (CDT). Este tumor afecta máis o sexo feminino (80%) que ao masculino (60%) e é o sétimo tumor máis frecuente en mulleres. A súa maior incidencia rexístrase entre os 30 e os 60 anos e afecta, sobre todo, á poboación de pel branca, sinala Cristina Chamorro, presidenta da Asociación Española de Cancro de Tiroides (AECAT).
A malignidad do cancro de tiroides é variable. Mentres a maioría destes tumores teñen un prognóstico excelente, con taxas de supervivencia de case o 90 % aos 20 anos, hai un pequeno grupo con mal prognóstico e que non responden á terapia convencional.
Cancro de tiroides: tratamento con iodo radioactivo
No cancro de tiroides, o iodo radioactivo, nocivo no ambiente, serve para curalo
Como se trata este tipo de cancro? En primeiro lugar, leva a cabo unha cirurxía para extirpar o tumor tiroideo o máximo posible. Logo adminístrase un tratamento de iodo radioactivo ou radioyodo. Isto débese a unha especificidade da glándula tiroides, posto que é a única parte do corpo humano que capta iodo.
Cabe lembrar a noticia máis universal de 2011, o terremoto de Xapón e a posterior fuga radioactiva da Central Nuclear de Fukushima, que permitiu comunicar ao gran público o elevado risco que tiña a poboación de contraer cancro de tiroides ao inhalar ou inxerir alimentos contaminados con iodo radioactivo. E é que esta glándula é a única do organismo que capta as radiacións. Por iso, tras a fuga radioactiva, a poboación xaponesa recibiu pastillas de iodo para saturar a tiroides, evitar que esta puidese captar o iodo radioactivo que contaminara o aire e os alimentos, e que desenvolvese neoplasia.
Curiosamente, no caso dun cancro xa diagnosticado, o iodo radioactivo, nocivo no ambiente, serve para curalo. Cando se diagnostica o CDT, as células malignas aínda captan iodo, o que resulta moi útil desde o punto de vista terapéutico.
“Se estas células desta glándula seguen sendo as únicas que captan iodo, estes cancros son de moi bo prognóstico, porque ao ser distintas ás do resto do organismo, pódese aplicar un tratamento que dá moi bo resultado para eliminalas: a administración de iodo radioactivo”, explica Chamorro. O que sucede é que só as células cancerígenas da tiroides absorben o iodo radioactivo e destrúense.
Preparación para o tratamento do cancro de tiroides
A mala noticia é que o tratamento con iodo radioactivo ten un impacto no benestar psicolóxico dos pacientes con cancro de tiroides. En primeiro lugar, un tratamento de preparación, “para diminuír os niveis endóxenos de iodo para que no organismo haxa pouca cantidade que compita co iodo radioactivo que se administra. Así, a proporción de iodo radioactivo que captarán as células tiroideas será máis alta que se houbese abundante iodo natural, posto que as células non discriminan entre un e outro, captan o que hai”, explica Chamorro.
Esta preparación pódese realizar cun método clásico: retírase a tiroxina diaria (unha hormona tiroidea) durante 4-6 semanas previas ao tratamento; isto provoca un hipotiroidismo inducido, que pode derivar en problemas metabólicos, cardíacos e depresivos e que impide traballar; por este motivo, está contraindicado en persoas con problemas psicolóxicos. Un novo método alternativo é a administración dunha inxección recombinante humana (rhTSH) durante os días previos ao tratamento con radioyodo. Leste supuxo unha importante mellora na calidade de vida destes pacientes e está cuberto pola Sanidade pública española.
Esta inxección non sempre está dispoñible nalgúns seguros privados, segundo Chamorro, o que obriga aos pacientes a seguir un protocolo clásico de indución do hipotiroidismo, co impacto que este ten na súa calidade de vida. Tras a preparación, a estes pacientes adminístraselles o iodo radioactivo nunha cámara, onde deben permanecer illados unha media de tres días.
O terceiro paso do protocolo terapéutico destes pacientes consiste en cumprir de maneira escrupulosa varias medidas de seguridade e hixiene ao regresar a casa, porque ao recibir a alta médica sempre queda unha radiación residual de iodo radioactivo e débese evitar contaminar con ela a outras persoas. As medidas de precaución son, entre outras, permanecer afastadas dous metros doutras persoas, durmir nunha habitación onde non entre ninguén e a máis de dous metros de calquera persoa, aínda que estea separada por unha parede, porque a radiación do iodo atravésaa.
Estas medidas son aínda máis esixentes no caso dos nenos e as embarazadas, de quen o paciente con cancro de tiroides tratado con iodo debe permanecer afastado durante un mes. Tamén deben utilizar un cuarto de baño separado, tirar todo residuo persoal -incluso os panos- ao inodoro e despois tirar varias veces da cadea, utilizar determinados cubertos, vaixela, roupa, toallas e sabas aparte e sempre lavalo todo tamén aparte. De feito, ao saír do hospital, debe tirarse toda a roupa que se levou na cámara.
O resultado de todas estas medidas é que “os pacientes senten illados e moi inseguros, sobre todo cando lles din que non se acheguen a ninguén. Esta é a medida de seguridade máis importante”, destaca Cristina Chamorro.
