O glaucoma, o “ladrón silencioso da visión”, é unha enfermidade intraocular que se desenvolve sen que o paciente note nada. Isto explica que, en España, case a metade dos afectados, uns 900.000 en total, ignoren que a teñen. Para detectala é fundamental acudir ao oftalmólogo de forma regular, en función da idade e da pertenza ou non a un grupo de risco para desenvolvela. A campaña “Non deixes que o glaucoma escureza a túa vida”, lanzada pola Asociación de Glaucoma para Afectados e Familiares (AGAF) e presentada recentemente con motivo do Día Mundial do Glaucoma, pretende sensibilizar sobre a importancia da detección precoz desta enfermidade, que cando desenvolve síntomas xa está moi avanzada, e de mellorar a atención ás persoas afectadas. Así o expón neste entrevista Xullo Cale, presidente de AGAF.
O glaucoma é unha enfermidade ocular que se debe a diferentes causas. Chegáronse a identificar ata 60 tipos de glaucoma, pero o máis común e coñecido é o que ocorre por ter valores anormais de presión intraocular. Este é un parámetro independente da presión arterial do organismo, non ten nada que ver. Sabemos que na cámara anterior do ollo hai un elemento, que é o líquido ou humor acuoso en contraste coa circulación.
“A forma máis común de glaucoma ocorre por ter valores anormais da presión intraocular”Este líquido atópase en contraste coa circulación porque, pola contra, enturbaríase o ollo. No ángulo entre o iris e a córnea (iridiocorneal), hai un órgano chamado malla trabecular, que é unha pequena rede a través da cal pasa o torrente sanguíneo. O aumento da presión intraocular podería ocorrer se na parede houbese demasiado líquido que non se evacuase pola malla trabecular ou se a malla estivese obturada. Son dúas cousas distintas, pero ambas poden producir unha acumulación do líquido que presiona toda a estrutura do ollo e que, en última instancia, tamén presiona o nervio óptico e provoca a morte de células ganglionares, que son as células que forman o nervio óptico.
O nervio óptico degrádase, aos poucos, e nos ollos quedan zonas mortas que non teñen visión, chamadas escotomas. Ademais, a perda da visión nesas zonas é irreversible. Cos coñecementos actuais, non se pode recuperar. Co tratamento da enfermidade, farmacolóxico ou cirúrxico, pódese manter a visión e evitar así o avance destas zonas mortas.
“A idade avanzada é un risco para o glaucoma, como tamén o son os antecedentes familiares”As estatísticas mostran que o 2% da poboación adulta española ten glaucoma. Isto significa que en España hai 900.000 afectados e o dramático do caso é que, aproximadamente, a metade descoñéceno; a enfermidade desenvólvese aos poucos e van perdendo visión. O glaucoma non avisa e, por iso, chámaselle de forma coloquial “o ladrón silencioso da visión”, porque as persoas afectadas non son conscientes de que están a sufrir un dano irreversible da súa visión. De aí a importancia da mediación de todos os estamentos implicados e das campañas de información á sociedade sobre a enfermidade, a fin de que ese colectivo dunhas 400.000 persoas que poderían ter glaucoma acuda a un especialista para tomar as medidas adecuadas.
A partir dos 30 anos, habería que ir polo menos unha vez cada dous anos; a partir dos 50 anos e tamén se se é un paciente dun grupo de risco, cada ano.
“É importante que os grupos de risco acudan a unha revisión anual co oftalmólogo”O glaucoma pódese sufrir a calquera idade, pero a idade avanzada é un dos factores de risco. Se o 2% da poboación adulta ten glaucoma, a porcentaxe aumenta coa idade, de forma que pode chegar a ser do 10% en poboación de máis de 80 anos. Con todo, tamén son un factor de risco os antecedentes familiares. Unha persoa cuxos pais tivesen glaucoma ten o dobre de posibilidades de sufrilo respecto doutra sen antecedentes e unha cun irmán con glaucoma ten catro veces máis posibilidades, fronte a outra sen esta circunstancia. Tamén ten máis risco unha persoa con problemas oculares, como unha miopía magna, con diabetes, ou tras someterse a unha cirurxía (da retina ou do cristalino) para resolver outro problema ocular que repercuta no nervio óptico. De aí a importancia de que estes grupos de risco acudan a unha revisión anual co oftalmólogo.
Si, pero na lema, o termo “escureza”, non se refire só á perda de visión, aos escotomas. É un concepto máis extenso, que ten que ver coa ansiedade que sofre o enfermo cando lle sobrevén esta enfermidade e descoñece como evolucionará e como lle afectará na súa situación laboral, a súa contorna social ou familiar, xa que a ninguén lle gusta ver á súa ser querido cunha enfermidade que pode ser de gravidade e que non se sabe en que situación vai deixar ao afectado. O termo escuridade refírese, ademais, aos medos que xorden a perder a visión, que poden derivar nun problema de autoestima. Escuridade non é un termo exclusivamente médico ou físico.
“A partir dos 30 anos, habería que ir polo menos unha vez cada dous anos ao oftalmólogo e a partir dos 50 anos, cada ano”O obxectivo principal é prestar apoio aos enfermos e aos seus familiares, e que este se materialice en asesoramento en xeral, sexa xurídico, psicolóxico e acceso aos medios técnicos que necesiten cando teñan unha discapacidade importante. Tamén realizamos campañas de concienciación á sociedade; loitamos polos problemas laborais e sociais dos afectados; lembramos a importancia das revisións oculares periódicas e de establecer un diagnóstico precoz; mantemos un diálogo cos especialistas e buscamos apoios para a investigación sobre esta enfermidade.
A través do manifesto feito público, recentemente, no Día Mundial do Glaucoma. Elena Veciño, catedrática de Bioloxía Celular da Universidade do País Vasco, pediu manter as liñas de investigación en glaucoma, nunha época tan difícil como esta, de recortes xeneralizados. Ademais, desde a asociación traballamos para que as distintas administracións impulsen reformas legais que favorezan aos afectados polo glaucoma, como unha proposición non de lei que foi tratada e aprobada pola Comisión de Sanidade do Congreso dos Deputados o 21 de maio de 2010, na que se instaba ao Goberno a aprobar medidas para abordar o glaucoma como unha enfermidade crónica, aínda que sen especificar cales. Aspiramos a que se aprobe unha lexislación adecuada, que comprenda a medida da presión interna do ollo nas revisións médicas que se realizan aos traballadores nas organizacións e as mutuas patronais, así como nos servizos de prevención de risco laboral das Administracións Públicas.
Os afectados por glaucoma reclaman á Administración “estar debidamente atendidos desde o punto de vista sanitario e contar co apoio para os medios técnicos necesarios, xa que hai persoas tan discapacitadas pola baixa visión, que non poden moverse. Estes afectados deberían recibir os medios técnicos necesarios nas mesmas condicións que o resto de individuos, como está recollido pola Comisión Europea”, expón Xullo Cale, en nome dos afectados.
Outra materia pendente na actualidade é que se recoñeza o glaucoma como unha enfermidade crónica, en especial o glaucoma congénito, que afecta os nenos e que non está definido tanto como debería no Sistema Nacional de Saúde. Estes tamén deberían ter apoios técnicos para desenvolverse na súa contorna social e garantías da adaptabilidade dos seus postos de traballo, engade Rúa. Parte das necesidades destes pacientes recolléronse nun manifesto sobre o glaucoma difundido hai pouco.
