Desde hai anos, os cultivos en granxas mariñas han ido emerxendo aos poucos, especialmente en países como Noruega, Grecia ou Chile. En España, esta actividade acuícola empeza a ter especial importancia a partir dos anos noventa. No ano 2002, a produción española, tanto en augas continentais como mariñas, sitúase ao redor das 328.000 toneladas (59.000 toneladas corresponden a peixes, 268.634 a moluscos e unha parte moi pequena a crustáceos), segundo datos da Xunta Nacional Asesora de Cultivos Mariños (JACUMAR), do Ministerio de Agricultura, Pesca e Alimentación.
Para moitos especialistas, o sector da acuicultura ten un futuro envexable, sobre todo se se ten en conta que esta actividade empezou a apreciarse como unha vía para manter as demandas do consumo de peixe, cuxa tendencia vai incrementándose de forma gradual. A cría de peces e crustáceos en granxas enfróntase agora non tanto á percepción que teñen os consumidores dela senón ao desenvolvemento de sistemas de produción e de investigacións que permitan competir con outros sistemas de pesca.
Polo momento, e no ámbito nacional, o Ministerio de Agricultura, Pesca e Alimentación aprobaba, o pasado mes de abril, os novos Plans para o ano 2005 orientados aos cultivos mariños. En concreto, estes plans están orientados ao cultivo e xestión da orella de mar, a cría da corvina, á tecnoloxía de recirculación e desinfección acuicultura mariña, a mitigación do impacto ambiental xerado polos cultivos mariños, novas vías para o tratamento de infeccións sistémicas en acuicultura.
Os novos Plans aprobados hai escasamente un mes inclúen non só a acuicultura mariña senón tamén a continental. Para a primeira delas aprobouse o denominado «Plan Nacional de minimización, tratamento e aproveitamento de residuos da acuicultura»; a acuicultura continental conta co plan sobre «novas vías para o tratamento de infeccións sistémicas en acuicultura». A iniciativa pretende dar saída a unha actividade, neste caso a acuicultura continental, baseada na alta calidade dos recursos acuáticos existentes. En España, esta práctica concrétase no cultivo con mecanización da troita arcoiris, especialmente na comunidade autónoma de Galicia, aínda que tamén se realiza en Castela-A Mancha, Castela e León, Navarra, Asturias, Cataluña, Andalucía e A Rioxa, segundo datos de JACUMAR.
Especies máis cultivadas
As empresas do sector acuícola tenden cada vez máis a diversificar o cultivo de especiesEn España, as especies de peces máis cultivadas con esta técnica foron a dourada, o rodaballo e a robaliza. En 2003, cultiváronse máis de 12.700 toneladas de dourada; 4.117 de robaliza e 3.821 de rodaballo. As dúas primeiras teñen especial importancia nas rexións mediterráneas da península ibérica, é dicir, zonas de augas máis tépedas. Na maioría dos casos, esta zona utiliza uns sistemas de gaiolas flotantes, aínda que xa empezaron a aparecer outros sistemas de produción.
No Cantábrico e Galicia desenvólvese o cultivo de especies de auga, onde toman especial importancia os moluscos, que inclúen mexillón, recoiro en bateas e ameixas en parques de cultivo, e tamén o rodaballo e o salmón. Nos últimos anos o cultivo de mexillón en bateas creceu considerablemente. As Rías Galegas levan a palma en canto a produción deste tipo de cultivo, e permitían, en 2003, situar a España como segundo produtor mundial despois de China.
Por comunidades autónomas, Andalucía é unha das que se beneficia dun maior desenvolvemento da acuicultura. Segundo a Consellería de Agricultura e Pesca da Xunta andaluza, ao longo do ano 2004 a acuicultura mariña ha alcanzado unha produción total de 7.415 toneladas, cifra que reflicte un incremento do 76,4% no últimos dez anos (en 1994 o cultivo de especies acuáticas foi de 1.758 toneladas). De novo a dourada e a robaliza protagonizan este aumento, xa que son as dúas especies que encabezan a lista que corresponde ao engorde.
Do total da produción, máis de 4.000 toneladas concéntranse en instalacións situadas en zonas marítimo-terrestres e máis de 3.000 en mar aberto. A tendencia do sector mostra unha clara intención de abrir a actividade a novas experiencias. Confírmao o feito de que, a pesar de que a acuicultura mariña centrouse tradicionalmente na produción de dourada e robaliza, agora as empresas do sector tenden cada vez máis á diversificación de especies. Así, o linguado, o atún e o mexillón van introducíndose paulatinamente, e iniciáronse no cultivo da corvina, fúrtaa e o ollomol.
Factores a ter en conta
Aínda que as posibilidades da acuicultura se han ido reafirmando como eficaces, esta práctica obriga a ter en conta algunhas consideracións. A alimentación que se lles proporciona aos animais criados ou os residuos que se derivan de todo iso son algunhas destas consideracións. O pasado mes de marzo, o Instituto Tecnolóxico, Pesqueiro e Alimentario do País Vasco (AZTI) iniciaba un proxecto en catro das comunidades autónomas con maior actividade acuícola para desenvolver técnicas de minimización e aproveitamento dos residuos da acuicultura.Un dos obxectivos deste proxecto é solucionar a problemática que vai asociada á xeración destes residuos e o destino final nas diferentes actividades acuícolas. Un proxecto como o que se emprendeu recentemente require o coñecemento dos tipos de residuos que xera cada tipo de produción acuícola e cales son os procesos que os orixinan. Unha vez liquidados estes primeiros interrogantes, os expertos exponse desenvolver técnicas que permitan reducir o volume de residuos en orixe, de maneira que se actúe sobre os procesos produtivos, informa AZTI.
Os efectos combinados da sobrepesca, cambio climático e desastres naturais fixeron diminuír, nas últimas décadas, os recursos pesqueiros marítimos. Zonas como o Pacífico noroeste, unha das máis produtivas, víronse afectadas por un descenso dos recursos pesqueiros. Non é de estrañar, pois, que desde numerosas organizacións ecoloxistas estean a traballar para reducir os impactos que malas prácticas pesqueiras teñen sobre os recursos mariños.
O informe O estado mundial da pesca e a acuicultura (SOFIA) 2004, da Organización das Nacións Unidas para a Agricultura e a Alimentación (FAO), advertía que sete do dez principais especies pesqueiras atopábanse explotadas ou sobreexplotadas. Por todo iso, esforzos como o que emprenderon algunhas das principais organizacións ecoloxistas, que forman parte da Coalición para a Conservación dos Fondos Mariños (DSCC, nas súas siglas inglesas), son claves para conservar as principais especies.
No seo da DSCC, as organizacións unen as súas enerxías para que prácticas como a pesca de arrastre de profundidade prohíbanse. Trátase, segundo os seus responsables, dunha das maiores ameazas actuais dos recursos mariños. Esta mesma semana, o director xeral de Recursos Pesqueiros do MAPA, Fernando Curcio, presentaba en Bruxelas a proposta de España sobre pesca responsable no arrastre de alto mar.
Dentro desta proposta, España promove a adopción de medidas para prohibir as prácticas pesqueiras destrutivas dos ecosistemas vulnerables e a suspensión temporal das mesmas nas zonas de alto mar non reguladas ata que un informe científico indique o contrario.
