Existe una gran cantidade de produtos químicos que se poden empregar paira a desinfección das diferentes superficies, tanto no ámbito doméstico como no industrial. Entre todos eles, a lejía ou hipoclorito sódico, é o de primeira elección xa que posúe un elevado espectro de acción. Ademais non é caro e é de fácil utilización.
A lejía ou hipoclorito sódico é un produto moi ben aceptado polo consumidor español, quen considera que é a maneira máis eficaz de conseguir a desinfección. Adoita realizarse una asociación de ideas entre o cheiro a lejía e a desinfección. Con todo, a lejía presenta algúns inconvenientes como o seu poder de corrosión contra o aceiro inoxidable (só se se emprega a moi elevada concentración), o seu gran inactivación por parte da materia orgánica e o seu característico cheiro.
Estes inconvenientes fan que ao consumidor preséntanse outros produtos con fragrancias máis agradables. Pero nunca se debe esquecer que a higienización pretende reducir os niveis de contaminación de superficies paira garantir unhas óptimas condicións de hixiene e de salubridade. Por iso, o importante non é a cor ou o cheiro dos produtos senón garantir un poder desinfectante similar á lejía, que é considerada sempre como o produto desinfectante de referencia.
Mecanismos de acción
O mecanismo fundamental deste produto é a acción oxidativa, xa que a formación e liberación de radicais libres asegura una adecuada inactivación dos microorganismos adheridos a superficies, sendo evidente e, tamén demostrable, a acción antimicrobiana.
O equilibro da reacción está moi influenciado polo pH, de forma que as solucións de cloro son moito máis efectivas a pH lixeiramente acedos. A maior variación da actividade prodúcese entre pH6 e pH8, sendo máxima por baixo de 6 e mínima por encima de 8.
Con todo, o emprego de lejía a un pH ácido permite a evaporación do cloro, con perda da actividade desinfectante, especialmente se se almacena a temperaturas elevadas. Por este motivo, nalgúns casos engádenselle alcalinizantes, como o carbonato sódico. Como se sinalou, a pH superior a 8 a actividade antimicrobiana diminúe, polo que os hipocloritos estabilizados a alto pH necesitan una maior concentración de cloro paira exercer a mesma acción desinfectante.
Así mesmo, é moi importante que a solución desinfectante molle ben a superficie a tratar, xa que en caso contrario non se produce una adecuada desinfección. Paira evitar este problema, débese proceder primeiro a limpar ou mesturar o produto clorado con axentes tensoactivos. É dicir, un deterxente, que permite a interacción do desinfectante e a penetración nos posibles residuos.
O cloro se inactiva coa presenza de materia orgánica e, en especial, con residuos hirocarbonados, proteicos e con augas que posúen una elevada concentración de sales de calcio e de ferro. Isto débese á unión do cloro con restos ionizados destas moléculas. Como consecuencia, a actividade da solución de cloro diminúe de forma sensible, sendo máis susceptibles a este fenómeno as solucións máis diluídas. Paira evitalo, o emprego de solucións cloradas ha de realizarse despois de una correcta limpeza que garanta a eliminación de materia orgánica.
Alto poder desinfectante
O poder desinfectante do cloro é un dos máis importantes entre os desinfectantes coñecidos. En xeral, todos os microorganismos como bacterias, virus, mohos, fermentos, esporas, algas e protozoos ven inhibidos ou destruídos en maior ou menor medida. De entre os contaminantes fecais, algúns deles cunha elevada capacidade patogénica, hai que considerar os Gram negativos e, en particular, as enterobacterias. Paira estes microorganismos, e despois de formar biofilm na superficie, o hipoclorito ou lejía é capaz de eliminalos no 100% dos ensaios.
As esporas bacterianas son máis resistentes que as formas vexetativas, así como as bacterias Gram positivas, como o Staphylococcus aureus, que tenden a ser máis resistentes que os Gram negativos. Os mohos, en cambio, son máis resistentes á acción do hipoclorito que as células vexetativas bacterianas. Non se coñece moi ben a causa, xa que se trata de células tipo eucariota. Probablemente a xustificación débase á dificultade do hipoclorito paira atravesar a parede celular.
No caso do Cryptosporidium, parásito responsable de brotes de orixe nas augas de consumo en Estados Unidos que afectou a máis de 100.000 persoas, o desinfectante máis efectivo é o cloro. Consegue a destrución das formas vexetativas e que os ooquistes perdan a súa capacidade infestante. Todas as formas de cloro son activas contra leste parásito, xa que a aplicación de 80 ppm de cloro (hipoclorito) consegue una completa inactivación.
- Bellamy, K.; Alcock, R.; Babb, J.R.; Davis, J.G. e Ayliffe, G.A.J. 1993. A test for the assessment of ‘hygienic’ hand disinfection using rotavirus. J. Hos. Inf. 24:201-210.
- Carpentier, B. e Cerf. Ou. 1993. Biofilms and their consequences, with particular reference to hygiene in the food industry. J. Appl. Bacteriol. 75:499-511.
- Chen, E.S. e Vaughn, J.M. 1990. Inactivation of human and simian rotaviruses by chlorine dioxide. Appl. Environ. Microbiol. 56:1363-1366.
- Farrell, B.L.; Ronner, A.B. e Wong, A.C.L. 1998. Attachment of E. coli O157:H7 in ground beef to meat grinders and survival after sanitation with chlorine and peroxiacetic acid. J. Food Prot. 61:817-822.
- Foschino, R.; Nervegna, I.; Motta, A. e Galli, A. 1998. Bactericidal activity of chlorine dioxide against Escherichia coli in water and on hard surfaces. J. Food Prot. 61:668-672.
- Korich, D.G.; Mead, J.R.; Madore, M.S.; Sinclair, N.A. e Sterling, C.R. 1990. Effects of ozone, chlorine dioxide, chlorine, and monochloramine on Cryptosporidium parvum oocyst viability. Appl. Environ. Microbiol. 56:1423-1428.
- Troller, J.A. 1993.Sanitation in food processing. Academic Press, Inc. San Diego. 478 pp.
- Tyler, R.; Ayliffe, G.A.J. e Bradley, C. 1990. Virucidal activity of disinfectants: studies with the poliovirus. J. Hos. Inf. 15:339-345.
