En contra da filosofía do fast food nacen movementos sociais, no ámbito mundial, como o slow food, que ven no alimento un ben cultural a preservar, preparar, gozar e saborear máis lentamente. A nova proposta promove rescatar sabores esquecidos, protexer a biodiversidade e os alimentos en perigo de extinción, incentivar a gastronomía, e adestrar os sentidos para gozala
Detrás da cultura do fast food están as multinacionais da alimentación, que non só se preocupan de nutrir aos seus clientes senón de crear un ambiente global e uniforme de sabores, produtos e servizos en todo o mundo a baixo custo e de forma rápida. A actual normativa está aínda pouco adaptada ás tradicións culturais alimentarias, aos alimentos de proximidade que proporciona a biodiversidade e ao pequeno produtor local. Tampouco está adaptada ao pequeno produtor local nin ao inmenso poder que as empresas da comida rápida ten, tanto a nivel económico como social.
En 1986, o movemento do Slow Food foi fundado en Italia por Carlo Petrini como resposta á invasión homoxeneizada do fast food e ao frenesí da fast life. Na actualidade, e baixo a fórmula dunha asociación sen ánimo de lucro, conta cunhas 80.000 persoas en 104 países de todo o mundo, agrupadas en 750 convivia ou zonas rexionais que, amparados baixo o emblema do caracol, símbolo da lentitude, profesan unha nova filosofía na que se combina non só pracer, senón tamén cultura culinaria e enológica, a do saber que se come e que se bebe, e o poder deleitarse con iso a través do sentido do gusto, sen présas.
O movemento `Slow Food´
O movemento Slow Food combina pracer, cultura culinaria e enológica, e aposta por saber que se come sen présas
Os seguidores do Slow Food oponse á estandarización do gusto das cadeas alimentarias do fast food. A súa reivindicación é poder deleitarse cos alimentos, algo que unicamente pode obterse a través da degustación dos máis variados produtos autóctonos das máis diversas rexións do mundo, nos que se utilizan fórmulas artesanais de elaboración. Para iso, son conscientes da importancia de conservar e difundir o coñecemento de cada cultura, exaltando a diferenza de sabores, a produción alimentaria artesanal, a pequena agricultura, ou mesmo, técnicas de pesca e gandarías sustentables; e non dubidan en salvar unha determinada raza animal ou unha especie vexetal en vías de extinción, a fin de recuperar un ambiente ou unha receita, ou para regalar un pracer a un padal suficientemente educado para iso.
Slow Food destina diñeiro para proxectos concretos que teñen por finalidade protexer os máis variados alimentos, as zonas onde se cultivan, os métodos tradicionais de elaboración, os cultivos, as especies, os produtos e os lugares onde se degustan, tanto desde o punto de vista do interese histórico-cultural da zona, como dos sitios ou espazos dedicados ao pracer culinario, xa sexan mesóns ou tabernas, ou mesmo de elaboración, como charcuterías.
Alimentos en perigo de extinción
Unha das maiores preocupacións do movemento son os alimentos en perigo de extinción, métodos tradicionais que están a piques de esquecerse, así como coñecementos culinarios ancestrais. A fórmula para denuncialo é a través do que denominan «Arca do Gusto» na que Slow Food estiba simbólicamente variedades vexetais e animais que están en perigo de desaparecer. Entre os produtos que a organización seleccionou para asegurar a súa continuidade están o café huehuetenango de Honduras, o arroz basmati da India e o oscypek, un queixo polaco de leite cru.Para axudar a estes e outros alimentos, Slow Food organiza aos produtores, establece normas de produción, recompila recursos para instalar infraestrutura, promove investigacións e canles de comercialización, así como a súa exportación. Neste sentido, establécese que os produtos deben ser excelentes en canto ao sabor e con calidade definida a partir de costumes e tradicións locais; estar enraizados tanto na memoria como na identidade dun grupo social, e relacionados coa historia dun territorio; producidos en cantidades limitadas e estar en perigo de extinción.
E é que o que non están dispostos é a que se perda a biodiversidade como parte que é do coñecemento humano, pois se perde un coñecemento milenario no cultivo, na arte culinaria e na cultura das rexións. Unha cuestión transcendental que quedou á marxe da normativa fundamental sobre alimentación e protección dos seus últimos destinatarios, os consumidores; pero que resulta o suficientemente transcendental como para motivar a preocupación das autoridades de todo o mundo, dos operadores alimentarios e dos propios consumidores, que queiran reivindicar non só un dereito sobre o bo gusto, senón sobre a inxesta de alimentos autóctonos elaborados segundo receitas e técnicas milenarias.
Como conta Eric Scholosser no seu libro Fast Food, «a comida rápida é hoxe tan común que chegou a adquirir un aire de inevitabilidad, coma se fose algo ineludible, un feito constitutivo da vida moderna». E non lle falta razón, atendendo aos datos económicos e sociais cos que nos atopamos. En Estados Unidos, McDonald’s contrata cada ano ao redor dun millón de persoas, é o maior comprador de carne de vacún, carne de porco e patacas de todo o país, e o segundo comprador de pito, e a maior propietaria de tendas de venda ao público de todo o mundo.
De feito, dise que un de cado oito traballadores norteamericanos foi nalgún momento da súa vida empregado de McDonald’s. Tan só en Estados Unidos o gasto en comida rápida ascendeu a uns 110.000 millóns de dólares (segundo datos de 2000). En España, a facturación de conxunto para este tipo de establecementos, que son 1.916 en todo o territorio, ascendeu o pasado ano a 1.876 millóns de euros. A cadea de hamburguesas McDonald’s, que é a maior empresa de comida rápida no mundo, xestiona na actualidade uns 29.000 dos 88.000 establecementos de comida rápida existentes, aínda que a maior parte deles son franquiciados, como así sucede en España, cuxo número de establecementos ascende a 336 en todo o país.
A facturación alcanzada en España por este operador ascendeu no ano 2003 a 554 millóns de euros, sendo a empresa líder en España por volume de facturación no sector da comida rápida, e cuxos centros son visitados por uns 200 millóns de persoas cada ano; pero non por número de locais, dado que o líder é TelePizza con 532 establecementos. O máis curioso é que as grandes cadeas de comida rápida teñen lazos comerciais con outras transnacionales do sector alimentario, que son as que lles poxan os produtos que posteriormente se venden nos restaurantes, segundo pon en evidencia o estudo que para España fixo sobre o sector o Observatorio de Corporacións Transnacionales, IDEAS/ Eco-Xusto no 2005.
Como expoñen, na súa gran maioría son as transnacionales líderes do sector alimentario. Así por exemplo, The Coca-Cola Company e PepsiCo son provedores das bebidas, Nestlé e Danone fornecen os produtos lácteos, Nestlé á súa vez fornece café, e outros produtos. A carne e as patacas fritas, así como outros produtos e condimentos, igualmente proceden de corporacións transnacionales (McCain, entre outras). Como consecuencia, nin consumidores nin franquiciados poden elixir produtos rexionais, de economía local, produtos de Comercio Xusto ou produtos procedentes da agricultura ecolóxica ou familiar.
