Boa alimentación, contorna favorable, saúde óptima e comportamento adecuado son o catro principios que deben fundamentar o benestar animal. Desde hai uns anos, este concepto cobrou importancia entre os consumidores europeos. Ao valor nutritivo e a seguridade dos alimentos, únese o interese por coñecer o modo de crianza dos animais. Así se xustifica a importancia dos proxectos impulsados para mellorar este proceso, como o de ámbito comunitario Welfare Quality, que deseñou os primeiros protocolos europeos destinados ao benestar animal e, en consecuencia, a facilitar a introdución de alimentos de valor engadido.
Entre os factores que se deben ter en conta en seguridade alimentaria destacan as condicións ambientais e de manipulación ás que se someten os animais cuxos produtos se destinan ao consumo humano. Deste contexto dependerá a calidade final do produto e a eliminación efectiva de posibles patógenos. A integración deste concepto na cadea alimentaria obriga a desenvolver estratexias dirixidas á vixilancia das explotacións gandeiras e sistemas de información que acompañan aos alimentos. A clave é estreitar a relación entre o produto animal que chega ao consumidor coas prácticas de cría aplicadas na granxa.
A misión é complexa porque nela deben confluír os traballos de produtores (xestión e control dos seus animais), certificadores (avaliación de granxas e matadoiros) e consumidores (cada vez máis esixentes cos alimentos que adquiren e a forma de produción). A pesar da dificultade do concepto, a comunidade científica coincide en que o benestar animal vea porque os animais “non sufran medo, tensión, angustia ou fame prolongada”. Deste xeito recoñéceno os responsables do proxecto Welfare Quality en Principios “e criterios do benestar animal”, un consorcio formado por 44 socios de 13 países europeos, Brasil, Chile, México e Uruguai, que se puxo en marcha en maio de 2004 e que está previsto que conclúa a finais de 2009.
Os 12 criterios
Espazo, temperatura e condicións hixiénicas son algunhas das condicións que se deben ter en conta para asegurar o benestar animal
Os alimentos procedentes de animais xa non se consideran só unha “materia prima” ou un “produto final”. Da granxa á mesa, pasan por numerosos procesos. Do tratamento e manexo que reciban en cada un deles depende en gran medida que o consumidor adquira un produto de calidade. Co fin de harmonizar e simplificar todos estes procesos, expertos do Welfare Quality idearon unha maneira para “medir” criterios de benestar animal en sete especies de produción: vacas de leite, de carne, tenreiros de engorde, porcas reprodutoras, porcos de engorde, galiñas poñedeiras e pitos de engorde. Probados en máis de 700 granxas de nove países europeos e de América Latina, os criterios son:
- Os animais non deben sufrir fame.
- Terán acceso a unha subministración de auga suficiente.
- Débese facilitar a comodidade durante o descanso.
- A temperatura debe ser a adecuada, hai que evitar os extremos.
- O espazo debe ser o adecuado para o número de animais que o ocupan.
- Deben controlarse as lesións físicas.
- As condicións hixiénicas e de coidado han de axudar a controlar a presenza de enfermidades.
- En caso de manexo e sacrificio dos animais, debe evitarse a dor.
- O aseo é fundamental.
- Cada especie ten que poder actuar como tal, en consonancia cos seus comportamentos naturais.
- A relación entre os coidadores e os animais debe ser óptima.
- Hai que evitar sensacións como medo, angustia ou frustración.
Estas premisas abarcan ao gando porcino, bovino e aviario. Da súa aplicación depende en boa parte o grao de benestar, segundo quedou patente na conferencia “Benestar e calidade animal: transparencia na cadea de produción alimentaria”, celebrada en Uppsala (Suecia) o 8 e 9 de outubro.
O animal como protagonista
Durante anos existiron importantes barreiras entre produtores e consumidores, que descoñecían boa parte do labor realizado en granxas e matadoiros. Por mor de crises alimentarias como a peste porcina, a encefalopatía esponxiforme bovina (EEB), a febre aftosa ou a gripe aviaria, aumentou a preocupación cara á produción animal. Conceptos como o de valor nutritivo, seguridade dos alimentos e benestar foron asumidos por boa parte da sociedade, que demanda estándares cada vez máis esixentes.
Hoxe en día, o achegamento ao concepto de benestar debe facerse desde un ámbito multidisciplinar no que conflúen especialidades como a bioloxía, a psicoloxía, a etología, a biotecnoloxía e as ciencias veterinarias. Os progresos que se fan indican a necesidade de adaptarse ás esixencias dos consumidores e as normas que se aproban. Nunha das investigacións realizadas sobre o efecto da tensión en vacas leiteiras, os resultados demostraron que se este redúcese, mellora a produción de leite e a súa calidade. Outros estudos fíxanse no papel que unha dieta rica en fibra para porcas novas ten na redución da tensión entre o gando.
A integración do benestar animal na cadea de calidade alimentaria levou a un maior interese dos consumidores cara a este primeiro elo da produción. De acordo coas últimas enquisas realizadas respecto diso, un 69% dos consumidores europeos cualifican de “importante” o trato que reciben os animais na granxa, o transporte e o matadoiro. Deles, os de Noruega e Italia son os máis confiados. O interese céntrase de forma especial na produción de aves e nas condicións dos porcos que, segundo os enquisados, melloraron nos últimos anos.
Ao comprar ovos, carne de vacún ou leite, aparece de forma máis frecuente a preocupación por aspectos de benestar. O informe “Attitudes of Consumers, Retailers and Producers to Animal Welfare” destaca que o compromiso cara a estes temas é cada vez maior, un aspecto que se reflicte nos hábitos de consumo.
