A Autoridade Europea de Seguridade Alimentaria (EFSA) iniciou os traballos para ver o risco que supón a detección hai un ano en Noruega de dous casos de caquexia crónica, unha encefalopatía esponxiforme transmisible (EET) moi contaxiosa e mortal que ata hai pouco estaba restrinxida a cervos, alces e renos de América do Norte e Corea do Sur. Estes dous casos son os primeiros rexistrados na Unión Europea, polo que a Comisión Europea solicitou axuda á EFSA. De momento, os expertos conclúen que non hai evidencias de que as persoas poidan contraer a enfermidade polo consumo de carne de animais infectados. O artigo explica que dixeron ata agora as autoridades sobre a seguridade do consumo desta carne e que outras enfermidades pasaron a barreira animal.
En abril e maio de 2016 as autoridades sanitarias de Noruega confirmaron dous casos de enfermidade crónica de caquexia (CWD), pertencente ao grupo de enfermidades coñecidas como encefalopatías esponxiformes transmisibles (EET). Trátase da primeira vez que se detecta esta enfermidade en renos e alces salvaxes da Unión Europea.
Tanto nos seus efectos como epidemiología, esta enfermidade dexenerativa parécese ao mal das vacas tolas (encefalopatía esponxiforme bovina) e ao seu equivalente na forma humana, a enfermidade de Creutzfeldt-Jakob (ECJ). En todas estas formas caracterízase por producir dano neurológico progresivo dexenerativo. O axente que causa estas infeccións chámase prión, unha forma anormal dunha proteína natural presente no sistema nervioso.
No caso da caquexia, crese que a enfermidade se podería transmitir polo contacto de animal a animal ou da nai á cría. A enfermidade nótase cando o animal ten xa uns 18 meses de idade, que é cando empeza a ter un comportamento anormal, perde peso e morre. Algúns síntomas inclúen decaimiento, perda de apetito e orellas caídas.
É seguro comer carne de cervo
Tras a detección dos dous casos na UE, a Comisión Europea solicitou á EFSA que iniciase os traballos para establecer as medidas necesarias de control do risco. O seu ditame propón facer un seguimento durante tres anos en oito países (Estonia, Finlandia, Islandia, Letonia, Lituania, Noruega, Polonia e Suecia) para detectar se a enfermidade está presente entre os animais salvaxes. O obxectivo é proporcionar as medidas de prevención e control co fin de reducir o contacto entre os animais, diminuír as densidades de poboación de cervos e aumentar a conciencia sobre a enfermidade. Ademais, preténdese limitar a extensión xeográfica dun foco e reducir as taxas de infección nunha poboación afectada.
A barreira da especia humana en canto aos priones de CWD non é absoluta, informa a EFSA
Unha das cuestións que máis preocupan é se os humanos poden adquirir a caquexia crónica. Segundo os expertos da EFSA, “non hai evidencias científicas, de momento, de que os seres humanos poidan contraer a enfermidade por comer carne de animais infectados“. Pero afirman tamén que a barreira da especie humana en canto aos priones de CWD non é “absoluta”.
Debe terse en conta, tal como informa a EFSA, que os priones están presentes no músculo esquelético e outros tecidos comestibles, pero as investigacións epidemiolóxicas non demostran, polo momento, que haxa algunha asociación entre a aparición da enfermidade de Creutzeldt-Jakob nos seres humanos e a exposición aos priones CWD. Así o confirman tamén algunhas autoridades sanitarias estadounidenses, que aseguran que non hai evidencia de que esta enfermidade fose transmitida ás persoas. Con todo, admiten, recomendan non comer carne de animais que mostren síntomas da enfermidade, sobre todo partes como os miolos, os ollos, a espiña dorsal, o bazo ou os ganglios linfáticos.
En EE.UU., onde a enfermidade é máis habitual, existe a preocupación de que a enfermidade se poida estender á gandaría, sobre todo no gando vacún, da mesma maneira que o mal das vacas tolas estendeuse desde o Reino Unido hai uns anos.
Enfermidades priónicas e a seguridade alimentaria
A enfermidade priónica que máis deu que falar, pola súa extensión e repercusión en saúde animal e humana, foi a encefalopatía esponxiforme bovina (EEB) ou mal das vacas tolas. Identificada por primeira vez en 1986, dez anos máis tarde, en 1996, o Goberno británico anunciaba que a enfermidade saltara a barreira das especies animais e chegara aos humanos. Entón, a variante humana, a enfermidade de Creutzfeldt-Jakob, si se relacionou xa co consumo de carne de animais infectados pola EEB. Os cerebros dos animais enfermos adoptaban unha forma esponjosa e chea de buracos. Pero, por que se infectaron? A razón atopouse nos pensos elaborados con fariñas de carne e óso procedentes de animais mortos.
En 1995 rexistrouse a primeira vítima coñecida dunha nova variante da ECJ. Introducíronse controis máis estritos e, un ano máis tarde, en 1996, anunciouse un probable vínculo entre a EEB e a ECJ. En España, o primeiro caso de vaca tola confirmábase en novembro de 2000, creándose unha importante alarma social. Nos anos seguintes, a enfermidade evolucionou de maneira ascendente, cun pico significativo en 2003 de 167 casos confirmados.
A partir de entón, os focos foron en descenso grazas ás estritas medidas adoptadas de vixilancia activa (investigación en grupos de risco), de control de sustancias usadas na alimentación de animais, de inspección de establecementos de transformación de subproductos e animais mortos e de control dos materiais especificados de risco (MER). Segundo datos da EFSA de decembro de 2016, desde 2001 detectáronse na UE uns 114 millóns de bovinos coa EEB.
Outro tipo de EEB é a tembladera ou scrapie, que ataca ao gando ovino e caprino. Esta enfermidade recoñeceuse por primeira vez en ovellas do Reino Unido e outros países europeos. Igual que o mal das vacas tolas e a caquexia en cervos, a tembladera está causada pola alteración de priones, un axente transmisible causante dunha infección non convencional moi similar entre o tres. Os priones proceden de proteínas normais, denominadas PrP, e son frecuentes tanto en persoas como en animais. A súa forma anómala é a causante das enfermidades esponxiformes.
