O cambio climático inflúe, desde hai anos, en moitos dos aspectos da vida cotiá. Un dos retos que expón é saber identificar os riscos para unha mellor adaptación e mitigación dos efectos, sobre todo no campo da agricultura e a seguridade dos alimentos, dous dos sectores de maior risco. E é que os estudos non son nada alentadores; estímase que as consecuencias do cambio climático diminuirán de forma considerable a produción de cultivos en 2030, un descenso provocado sobre todo pola calor e a seca. O artigo explica cales son os efectos do cambio climático sobre os alimentos en xeral e a auga en particular.
O cambio climático afecta tanto á produción, transformación, distribución e consumo de alimentos, así como á dispoñibilidade de alimentos seguros e inocuos. A calidade destes parámetros diminúe cando os sistemas alimentarios “se estresan”. As consecuencias na seguridade dos alimentos son, por tanto, importantes.
Unha delas é que favorece o traslado da área de distribución xeográfica dos patógenos e acurta o seu período de incubación. En 2011, un estudo publicado en Environmental Health Perspective xa vaticinaba que o quecemento do planeta tería consecuencias nas infeccións transmitidas polos alimentos. Anos máis tarde, en 2015, e dentro do proxecto europeo Veg-i-Trade, expertos europeos confirmaban esa crenza e relacionaban os cambios de temperatura e dos patróns de precipitacións coa contaminación de froitas e verduras.
Efectos do cambio climático
Unha das principais consecuencias, segundo as investigacións publicadas, é que o incremento da temperatura na superficie do mar provoca unha maior incidencia de enfermidades infecciosas transmitidas pola auga e vinculadas á presenza de toxinas en mariscos. Segundo a investigación de 2015, elaborada por expertos da Universidade de Gante (Bélxica) e a Universidade de Wageningen (Países Baixos), existe unha relación entre os cambios na temperatura e nas precipitacións e a contaminación da froita e os vexetais. E é que a temperatura ambiente e os patróns de precipitacións inflúen nos alimentos e as enfermidades transmitidas pola auga. Dentro dos patógenos máis habituais, os científicos presentan unha lista na que aparecen Salmonella, Campylobacter e enterovirus.
A seca fai ás plantas máis susceptibles ás enfermidades
Os efectos sobre a seguridade dos alimentos varían en función dos distintos procesos que poden derivarse dos efectos do cambio climático (Departamento de Agricultura estadounidense). Así, a seca provoca sobre todo unha perda de vigor das plantas, o que fai que estas sexan máis susceptibles ás enfermidades. As inundacións e choivas fortes, en cambio, favorecen o crecemento de fungos patógenos nas follas e moitos organismos que causan enfermidades propáganse coas correntes de aire.
Este tipo de sucesos tamén conduce á contaminación dos chans. Doutra banda, as altas temperaturas dos océanos e a salinidade provocan un aumento da presenza de vibrios que afectan o marisco. A desertificación incrementa a concentración de pesticidas nas plantas e, por último, a subida da temperatura da auga conduce a unha maior contaminación por mercurio de peces.
Moitos estudos centráronse en como inflúe o cambio climático no sabor e características dos alimentos. A maioría deles xa constataron que, na froita, o aumento das temperaturas afecta á fenología de moitas especies de árbores froiteiras. E que non só as temperaturas teñen consecuencias na produción, tamén inflúen as choivas, que alteran sobre todo o proceso de floración.
Auga e cambio climático
Os fenómenos meteorolóxicos extremos relacionados coa auga representan, de forma destacada, un risco para a saúde pública, tanto en países desenvolvidos como en desenvolvemento. O proxecto VIROCLIME (2010-2012), desenvolvido por centros de investigación de España, Reino Unido, Grecia, Suecia, Brasil e Hungría, alertaba de que as choivas excesivas poden mobilizar patógenos no medio ambiente e aumentar a turbidez da auga, un problema relacionado coa aparición de enfermidades gastrointestinales.
As augas residuais conteñen virus que, se non se xestionan ben, poden converterse nunha fonte de contaminación a través da auga potable. Entón, os expertos prevían que os virus manterían un papel predominante na aparición de enfermidades gastrointestinales relacionadas coa auga, por mor da presenza ubicua dalgúns virus de orixe humana en augas residuais e no ambiente. Os estudos baseados en modelos epidemiolóxicos estableceron un seguimento das asociacións entre as concentracións de virus e os modelos calidade de auga e illaron, como patógenos máis habituais, Campylobacter e Cryptosporidium spp., seguidos de Leptospira spp., norovirus e Vibrio Vulnuficus.
