Dentro da Unión Europea, permítese a libre circulación de mercadorías e alimentos. Pero, que ocorre cando o alimento se importa dun país terceiro? Unha rede de profesionais velan para que ese produto sexa seguro e cumpra cos mesmos requisitos sanitarios esixidos para un alimento comunitario. O control oficial dos alimentos de países terceiros cando traspasan fronteiras é unha peza crave para garantir a seguridade alimentaria do consumidor. A crecente entrada de produtos alimenticios procedentes de países máis aló das fronteiras comunitarias require dispor de sistemas de vixilancia rápidos e eficaces que, de forma coordinada, preveñan situacións críticas e posibiliten tomar as medidas necesarias. Ademais, as crises alimentarias sufridas nos últimos anos pon de manifesto a necesidade de realizar unha minuciosa vixilancia que asegure un rigoroso control do tráfico internacional de alimentos.
Segundo establece a Constitución española, a Sanidade Exterior é competencia exclusiva do Estado, é dicir, todas as accións en materia de vixilancia e control dos posibles riscos para a saúde derivados da importación, exportación ou tránsito de mercadorías e do tráfico internacional de viaxeiros. O Ministerio de Sanidade, Servizos Sociais e Igualdade encárgase de garantir que os produtos alimenticios destinados a consumo humano procedentes de terceiros países son seguros e cumpren con todas e cada unha das disposicións comunitarias e nacionais que lles son de aplicación.
O programa de control desenvólvese a través de dúas liñas principais, que inclúen o control oficial sobre os produtos alimenticios procedentes de terceiros países e o control das instalacións sanitarias fronteirizas. Garántese que os produtos alimenticios procedentes de terceiros países cumpren tanto coa normativa nacional como comunitaria e, ademais, avalíase a eficacia e idoneidade dos controis nos procesos de inspección e almacenamento.
Alimentos baixo control
Carne, vísceras, peces, moluscos, crustáceos, leite, ovos ou mel son algúns dos numerosos alimentos que se someten a controis
No control oficial de produtos alimenticios procedentes de terceiros países intégranse tanto a inspección á introdución de partidas comerciais de alimentos como de partidas persoais non comerciais. Estas forman parte da equipaxe dos viaxeiros ou se expiden en pequenos envíos dirixidos a particulares, incluídos aqueles que se piden a distancia, como a través de vendas por correo, teléfono ou Internet. As partidas comerciais contrólanse e os produtos alimenticios de orixe animal e non animal destinados ao consumo humano sométense a un control sanitario ou veterinario para determinar a súa aptitude ou non para o seu consumo.
Estes produtos susceptibles de control inclúen carne, vísceras e produtos cárnicos destinados a consumo humano, peces e moluscos vivos e os seus ovos para consumo humano inmediato ou transformación complementaria, crustáceos vivos e os seus produtos derivados, leite e produtos lácteos, ovos e ovoproductos, mel, xelea real, caracois terrestres e outros produtos de orixe animal destinados directa ou indirectamente ao consumo humano. Tamén se refiren a produtos de orixe non animal destinados a uso ou consumo humano e, mesmo, o control fronteirizo de trapos usados. A lista de produtos é moi extensa e pode variar en función do país exportador.
Os distintos controis
O control consiste na realización dunha inspección documental baseada no exame da documentación comercial e, se é necesario, dos certificados ou documentos que acompañan de maneira obrigatoria á partida conforme á normativa aplicable. Ademais, as partidas poden someterse a un control de identidade, que consiste na comprobación visual da concordancia entre os certificados e os produtos garantidos por eles. Tamén hai un control físico que se basea no control do alimento en si e que pode incluír o control do medio de transporte, embalaxe, etiquetaxe e temperatura, a recollida de mostras para a súa posterior análise en laboratorio e calquera outro control que se considere oportuno para verificar o cumprimento dos requisitos necesarios.
Nos produtos alimenticios de orixe animal realízanse controis documentais e de identidade no 100% das partidas. Nos alimentos de orixe non animal sométense ao control documental o 100% das partidas, mentres que os controis de identidade e físicos dependen da súa inclusión en regulamentos especiais que determinan os seus controis e, de non ser así, a frecuencia mínima é do 2%. Se como consecuencia dos controis oficiais realizados a unha partida de alimentos importados de terceiros países detéctanse incumprimentos da normativa aplicable, rexéitase a partida. O destino poderá ser a súa destrución, a súa reexpedición fóra da UE, ademais doutros usos, como alimentación de animais en zoos, circos ou canceiras.
Tamén poden transformarse para outros fins non relacionados co consumo animal nin humano. En ocasións, segundo os casos, poden someterse a tratamentos que lles axusten aos requisitos establecidos.
Ademais, cada ano deséñase un programa de toma de mostras de partidas comerciais, tras a avaliación de riscos segundo datos previos, e en función do volume de importacións, natureza ou país de orixe, realízanse controis para verificar o cumprimento das características establecidas pola normativa comunitaria respecto de criterios microbiológicos, contaminantes, residuos de praguicidas ou medicamentos ou aditivos, sobre todo, cando estes se modificaron.
Control de equipaxes
Respecto ao control oficial de equipaxes e envíos persoais, leste leva a cabo nos puntos de entrada de partidas persoais procedentes de terceiros países para detectar a posible presenza de produtos de orixe animal destinados a consumo humano. Tanto nas equipaxes como en envíos persoais, o rigoroso control é resultado da coordinación dos diferentes organismos que compoñen os servizos de aduanas, correos e mensaxería. A formulación é utilizar, sempre que sexa posible, medios eficaces de detección como escáneres ou cans rastreadores. Tense en conta o nivel de risco zoosanitario do país exportador e o volume de equipaxes e paquetería. Salvo que se teña constancia ou se sospeite a presenza de produtos de orixe animal, a selección de paquetes e equipaxes que se inspeccionan é totalmente ao azar.
A mostraxe realízase en equipaxe de facturación e de man de todos os viaxeiros e tripulación, así como en paquetes procedentes de países situados fóra da UE, con algunhas excepcións (Andorra, Croacia, Islandia, Illas Feróe, Liechtenstein, Noruega, San Mariño e Suíza) que, polo seu tamaño ou aspecto, poidan conter produtos de orixe animal. En caso de incumprimento dos límites establecidos pola lei, comisarase.
A segunda liña de control está relacionada co propio control das instalacións sanitarias fronteirizas responsables de produtos procedentes de terceiros países e engloba tanto o seu control sanitario como de almacenamento de mercadorías. Neste último tipo de instalacións, os Almacéns de Inmovilización recollen produtos que se atopan á espera dos resultados de análises ou outras investigacións en proceso. Os inspectores examinan as condicións hixiénico-sanitarias das instalacións e revisan os plans de hixiene, tales como limpeza e desinfección, control de pragas, xestión de residuos, etc., para verificar que os controis se efectúan nas óptimas condicións. No caso de observarse, un informe recollerá as deficiencias detectadas con obxecto de emendalas.
Pero por se todo isto non fose suficiente, por decisión comunitaria, estableceuse a necesidade de verificación da eficacia dos controis oficiais para garantir a súa calidade, imparcialidade e coherencia a todos os niveis. En Sanidade Exterior, esta verificación realízase a través de supervisións e auditorías que perseguen alcanzar unha maior homoxeneidade e detectar posibles carencias con obxecto de mellorar a calidade e efectividade dos controis. Todos estes mecanismos posibilitan que os alimentos importados de países terceiros e consumidos tanto en España como no resto da UE teñan as mesmas esixencias en materia de seguridade alimentaria que os producidos dentro da comunidade.
A finais de 2011, a Comisión Europea fixo público un informe sobre a inspección da cadea cárnica brasileira elaborado pola FVO (Food and Veterinary Office). Na política comunitaria “Da granxa á mesa”, o obxectivo era avaliar en orixe as medidas adoptadas por este país para garantir a seguridade alimentaria das exportacións cárnicas, sobre todo, carne de porco e de cabalo, que Brasil realiza á UE. O informe pon de relevo o avance no control da presenza de Trichinella na cadea de porcino.
Con todo, a FVO detectou deficiencias relacionadas cos métodos de mostraxe e o número de canles analizadas, así como nos métodos para a realización das análises microbiológicos e a rastrexabilidade. Outro dos puntos inspeccionados na cadea produtiva foi a presenza de ractopamina , un aditivo alimenticio utilizado no crecemento dos porcos. As recomendacións da FVO ante estas deficiencias inclúen a mellora da rastrexabilidade no caso da carne destinada a exportarse á UE, de maneira que se cumpra con todos os requisitos establecidos nos regulamentos, así como cos criterios microbiológicos e parasitarios regulados polas leis comunitarias.
