O consumidor pode estar exposto non só a unha, senón a dous ou máis sustancias químicas, procedentes da alimentación. Esta mestura química e o seu “efecto cóctel”, tal como defíneo a Autoridade Europea de Seguridade Alimentaria (EFSA), pode estar presente no medio ambiente e entrar na cadea alimentaria, polo que a exposición a través da comida é un tema que debe analizarse e estudarse. Froito desta necesidade, a EFSA acaba de lanzar unha iniciativa pioneira para desenvolver métodos que permitan avaliar este risco. O artigo explica como deben ser os novos enfoques para a mestura de sustancias tóxicas e como se controlan as sustancias tóxicas na Unión Europea.
As persoas están expostas a múltiples sustancias da súa contorna a través de alimentos, auga, aire ou chan. Nas últimas décadas os posibles efectos das mesturas químicas nos seres humanos e o medio ambiente convertéronse nunha preocupación importante en moitos países. A avaliación das mesturas de produtos químicos é un tema complexo para toxicólogos e reguladores.
Ata hai pouco, a maioría dos estudos toxicolóxicos referíanse sobre todo para os efectos da exposición a sustancias químicas individuais, é dicir, para un só produto químico. Tamén a lexislación europea sobre produtos químicos baseouse sempre nas avaliacións levadas a cabo en sustancias individuais.
Con todo, a exposición a través da alimentación non é, en moitos casos, a un só produto químico, senón a mesturas de sustancias que poden atoparse na auga ou o aire, polo que tanto as persoas como a súa contorna están expostas a unha ampla variedade de sustancias. Este é o motivo polo cal expertos e xestores do risco abordan cada vez máis o problema, co desenvolvemento de programas de investigación e de novas metodoloxías.
Novos enfoques para as sustancias tóxicas
Os estudos deben contribuír a mellorar a comprensión sobre os efectos das mesturas químicas a través da dieta
Os expertos da Autoridade Europea de Seguridade Alimentaria (EFSA) empezaron a realizar novos enfoques para avaliar os riscos que supoñen para as persoas e o medio ambiente a exposición a múltiples produtos químicos na cadea alimentaria. En concreto, leva a cabo métodos de avaliación da toxicidade combinada de grupos de praguicidas e contaminantes.
Coñecer e comprender mellor como actúan os compostos químicos combinados é algo que os expertos consideran un labor complexo debido, sobre todo, a que o número de combinacións é infinita. Un dos obxectivos do traballo da EFSA é crear un grupo de traballo para elaborar unha guía dirixida a harmonizar as metodoloxías que permitan avaliar os riscos humanos e ecolóxicos que provocan as múltiples sustancias químicas.
O enfoque que había ata hai pouco sobre a análise de “sustancia por sustancia”, por tanto, xa foi cuestionado e considerouse insuficiente para avaliar os efectos combinados das sustancias. Ademais de necesitar máis investigación para mellorar a predición da toxicidade da mestura de químicos, tamén se precisan melloras nas prácticas de avaliación do risco actual.
Todo iso debe contribuír a mellorar a comprensión sobre os efectos das mesturas químicas, coñecido tamén como o “efecto cóctel”. Desde un punto de vista toxicolóxico, a metodoloxía para predicir os efectos acumulativos ou para detectar interaccións é limitada. É necesario, entón, coñecer o modo e o mecanismo de acción de cada sustancia activa presente na mestura para poder saber o efecto da dose.
A EFSA xa puxo en marcha unha metodoloxía de avaliación acumulativa, no ano 2013, para os praguicidas. Entón, completou un estudo sobre a avaliación do risco humano derivada da exposición combinada a múltiples sustancias químicas. Tres anos máis tarde, logrou colleitar datos sobre a toxicidade combinada que podería ter efectos na saúde humana e animal. E agora empeza un novo labor, que os expertos cren que durará uns anos, para traballar con estes datos recompilados e desenvolver novas ferramentas.
O control das sustancias químicas
Desde hai anos hai unha vontade clara na Unión Europea por unificar os criterios para crear unha metodoloxía común que permita avaliar a exposición dos consumidores aos principais contaminantes químicos. Cos anos perfeccionáronse os sistemas de detección, cada vez máis fiables e capaces de achar cantidades máis baixas.
Unha das ferramentas dispoñibles é o Limiar de Preocupación Toxicolóxica (TTC), un sistema que establece prioridades e actúa sobre todo fronte a unha sustancia química nova. Este principio pode aplicarse para baixas concentracións de produtos químicos nos alimentos que non dispoñen de datos de toxicidade. Este sistema, que pode usarse en ámbitos como o dos materiais en contacto con alimentos, produtos de degradación dos praguicidas ou metabolitos das plantas, emprégano, ademais da EFSA, a Administración de Alimentos e Medicamentos estadounidense (FDA), o Comité Mixto de Expertos en Aditivos Alimentarios da Organización das Nacións Unidas para a Agricultura e a Alimentación, a Organización Mundial da Saúde, a Comisión Europea e a Axencia de Medicamentos europea.
Outra ferramenta indispensable neste campo é da inxesta diaria admisible (IDA), que se refire a a cantidade dunha sustancia específica, como un residuo dun praguicida, nos alimentos ou a auga que se pode inxerir cada día durante toda a vida sen risco. Antes de establecer unha cantidade concreta, os expertos fan unha revisión de todos os datos toxicolóxicos sobre a sustancia, na que se inclúen probas a longo prazo en animais para determinar o nivel sen efecto adverso observado (NOAEL). Este nivel refírese a a cantidade dunha sustancia que non causa ningún efecto adverso detectable.
