Boa parte da alimentación, a que se relaciona coa saúde e o benestar, depende directamente do consumidor. Pero hai outra parte, a que inclúe riscos por contaminación, por exemplo, que ademais de non depender del fano vulnerable. A súa actitude para facer fronte a unha crise alimentaria depende de numerosos factores. En EEUU, unha recente enquisa revela que o 95% dos consumidores seguen as recomendacións e avisos sobre os riscos alimentarios. O dato confirma o que se demostrou ata agora, e é que en casos de crises alimentarias como a provocada pola presenza de E.coli en espinacas, a tendencia do consumidor é reducir ou evitar durante un certo tempo o consumo do produto implicado.
Desde distintos sectores recoñecen que a relación entre consumo e crises alimentarias é complexa. Non só deben incluírse factores como a saúde e benestar, que dependen fundamentalmente das eleccións alimentarias de cada consumidor, senón tamén a percepción das ameazas para a saúde. Un estudo realizado polo Instituto Nacional para a Investigación de Noruega revela que os niveis de confianza cara aos reguladores europeos do ámbito alimentario, unha das partes implicadas na xestión de crises alimentarias, varía significativamente entre países. Na maioría dos casos, con todo, motivan un rexeitamento temporal dos produtos alimentarios.
En EEUU, un recente estudo indica que a maior responsabilidade (nun 58% dos casos) recae sobre a Administración de Alimentos e Medicamentos, que é a responsable de fixar as regras para a produción de alimentos seguros. Que parte correspóndelle ao Departamento de Saúde? Segundo os enquisados, pouca (un 12% dos casos). Tanto a Administración do Alimento e Medicamentos (FDA), como o Ministerio de Agricultura (USDA) e os Centros de Saúde para o Control da Enfermidade e a Prevención (CDC) traballan para a creación dun grupo de expertos que formulen recomendacións sobre como abordar os brotes de enfermidades asociados, por exemplo, co consumo de froitas e hortalizas frescas. As denuncias realizadas ata agora neste campo cuestionan a efectividade das medidas que pon en marcha as administracións sanitarias. Pero para desenvolver estratexias de comunicación eficaces relacionadas cos riscos sanitarios é necesario coñecer como perciben o risco os consumidores, tal e como reflicte o informe do Eurobarómetro sobre As cuestións relativas ao risco, presentado en 2005.
Crises recentes
Segundo o USDA, os riscos en alimentos causan 76 millóns de enfermidades cada anoHai unhas semanas, o sector das verduras frescas estadounidense recibía un duro golpe tras a detección dun brote de E.coli en espinacas. A reacción das asociacións de consumidores foi a petición de leis máis estritas no campo da seguridade alimentaria. E é que, aínda que os produtos frescos son os máis valorados polos consumidores desde unha perspectiva dietética e nutricional, son os que expoñen maiores problemas desde unha perspectiva da contaminación. No caso do brote por E.coli, que se estendeu a finais de 2006 a uns 20 estados de EEUU e afectou a máis de 169 persoas, as espinacas contamináronse tras ser abonadas con estiércol de animais, especialmente de vacún.
Brotes como o descrito, de gran gravidade e con numerosos afectados, propiciaron unha gran desconfianza no sistema de protección da saúde dos consumidores. Esta tendencia quedou reflectida tamén noutras crises alimentarias fose do mercado estadounidense. No caso das dioxinas detectadas sobre todo en Bélxica introduciuse un aceite industrial, con alto contido en PCB e no caso das vacas tolas, produciuse un cambio na extracción da graxa para a fabricación de fariñas de carne. Tamén se produciron cambios no caso do aceite de bagazo, e a detección de acrilamida asociouse ao tratamento ao que se someten os produtos altos en hidratos de carbono. Con todo, desde a última gran crise en España, por exemplo, en 2000, a confianza dos consumidores cara aos alimentos ha ido en aumento.
O número de enfermidades producidas por alimentos descendeu un 32% nos últimos anos, segundo datos do Centro de Control e Prevención de Enfermidades estadounidense (CDC). Actualmente describíronse máis de 250 enfermidades diferentes transmitidas polos alimentos, a maioría delas infeccións provocadas por bacterias, virus e parásitos que se transmiten polos alimentos. As máis comúns son as provocadas polas bacterias Campylobacter, Salmonella e E.coli. A primeira delas, que vive nos intestinos de aves sas, é a principal causa bacteriana causante da enfermidade diarreica no mundo. Salmonella, tamén presente en intestinos de aves, ademais de réptiles e mamíferos, pode propagarse ás persoas a través de alimentos de orixe animal.
A redución reflectida con Listeria é similar á dos casos de Campylobacter , cunha redución do 30%, un 29% para E.coli e un 9% no caso de Salmonella , todos datos de 2005. As cifras demostran non só que os continuos controis favorecen o control de moitas destas enfermidades, senón que a gama de enfermidades cambia de forma constante. Os expertos atribúeno a que microbios recentemente descritos emerxen por varias racións: porque poden propagarse con facilidade por todo o mundo; porque evolucionan e porque as prácticas de produción de alimentos e os hábitos de consumo cambian (as probas de laboratorio permiten identificar microbios que antes non eran coñecidos).
