A irradiación como método paira inactivar microorganismos patógenos continua sendo obxecto de polémica entre os científicos. Estudos recentes demostran que o uso de raios ultravioleta como método pode provocar tumores en animais de laboratorio a moi baixas doses. Nada está aínda demostrado, con todo, en humanos.
Pode a irradiación con ultravioletas gañar espazo no mercado? Traballos recentes están tentado demostrar a validez deste sistema como método paira a inactivación de E.coli en zume de mazá, ou paira o tratamento e conservación de tomates sen comprometer as súas calidades organolépticas, como o estudo que deu a coñecer a finais do ano pasado un equipo xaponés da Hiroshima Prefectural University.
Comparado coa irradiación con raios gamma ou con feixes de electróns, a irradiación con ultravioletas pode ser un método relativamente económico paira inactivar microorganismos patógenos e prolongar a vida comercial de alimentos. Pero a irradiación de alimentos levanta moitas suspicacias entre os consumidores europeos; máis desde que en estudos publicados en 1998, 2001 e en 2002, descubrísese que uns compostos químicos chamados 2-alkilcyclobutanonas (2-ACB), que se achan só en alimentos irradiados, promoven o desenvolvemento de tumores.
A partir das graxas
Os investigadores reclaman que, antes de expor aos consumidores a alimentos irradiados, hai que establecer as doses tolerables de 2-ACBAs 2-ACB xéranse na irradiación a partir dos triglicéridos dos alimentos. O último traballo que se deu a coñecer sobre estes compostos foi realizado por varias institucións europeas, entre elas a Universidade Louis Pasteur. Os investigadores confirmaron a hipótese de que os 2-ACB promoven o crecemento de tumores no colon grazas a experimentos con ratos que recibiron na súa alimentación estes compostos.
En principio, isto non debería ser un motivo de preocupación paira os consumidores europeos, xa que a irradiación úsase paira moi poucos alimentos. A directiva europea de alimentos autorizados en toda a UE só inclúe una categoría: a de herbas aromáticas secas, especias e condimentos vexetais, alimentos que son consumidos en moi poucas cantidades e non conteñen practicamente graxa.
Pero o estudo se que pode determinar o que pase no futuro. Até agora, tanto a OMS como a FAO deron opinións favorables a esta tecnoloxía, e estableceron como segura una dose de irradiación non superior a 10 Kgy (kilograys). O Comité Científico de Alimentos (SCF, nas súas siglas en inglés) da Comisión europea ha opinado favorablemente sobre a irradiación de froitas, vexetais, cereais, tubérculos, peixe, marisco, carne fresca, pito, produtos derivados do sangue, clara de ovo e ancas de ra, entre outros.
Estes produtos, con todo, non foron autorizados polo Parlamento europeo paira irradiación. A decisión foi debida en parte aos achados recentes sobre os 2-ACB, sobre os que se reclama máis investigación. Antes de expor aos consumidores a estes compostos, reclamaban os investigadores, necesítase saber de forma precisa as doses tolerables, «a cinética e a metabolización dos 2-ACB nos organismos vivos». Igualmente, é preciso saber cantos destes compostos fórmanse e na partir de que nivel de irradiación.
2-ACB desde 0,5kGy
A partir de una irradiación de 0,5 kgy xa se forman 2-ACB, en niveis suficientes como paira poder ser detectados, segundo revelaba un estudo da Universidade de Chosun (Korea) publicado no Journal Food Protection o pasado xaneiro. Os investigadores estudaron a posibilidade de usar hidrocarburos e as 2-ACB como marcadores paira detectar, mediante cromatografía e espectrometría de masas, se lagostinos secos foron sometidos a irradiación. O tipo de hidrocarburos e 2-ACB formados, explicaban os autores, depende da composición da graxa da mostra -os compostos que se xeran a partir dos ácidos grasos ácidos grasos palmítico, esteárico ou oleico son diferentes- e a concentración de hidrocarburos e 2-ACB aumenta ao incrementar a dose de radiación.O traballo é interesante porque revela a posibilidade de detectar se un alimento foi irradiado mesmo con doses moi baixas, pero expón una pregunta lóxica sobre a dose segura se estes compostos xéranse cunha radiación teoricamente tan baixa.
En principio, non hai una razón paira pensar que a dose establecida pola OMS (10 kGy) sexa insegura. Pero ante a nova paisaxe que debuxan os 2-ACB e a falta de máis datos, o tempo e futuras investigacións darán a resposta.
Na década dos 50 realizouse un dos primeiros estudos con voluntarios da armada dos EEUU, que tomaron durante 15 días diferentes alimentos enlatados ou conxelados que foran irradiados a doses elevadas (25-40 kGy). Os alimentos irradiados constituían, segundo os grupos de participantes, o 0%, 35%, 60%, 80% ou o 100% da dieta. Non se acharon efectos tóxicos durante o ensaio nin alteracións clínicas un ano despois.
Máis recentemente, na década dos 80, deseñouse un ensaio coidadosamente paira ver o efecto dunha dieta que incluía diferentes tipos de comida irradiada durante 90 días. A dieta incluía 30 tipos de carne irradiada, 20 tipos de froitas e vexetais, e 10 tipos de legumes, entre outros, ademais de cereais, ovos e especies. A carne fora irradiada a 8 kGy e o resto de alimentos a doses variables non superiores a 1,5 kGy. Este ensaio, revisado polo Comité Científico de Alimentos da Comisión europea no seu informe de xullo de 2003, non mostraba nos seus resultados efectos adversos sobre os consumidores.
Hai moi poucos estudos clínicos sobre dietas que inclúen comida irradiada. E aínda que non deron resultados desfavorables, explica o Comité Científico de Alimentos da Comisión no seu informe, «non ofrecen suficientes evidencias que apoien a ampliación xeral da radiación a doses superiores a 10 kGy».
