«Baixo en graxa», «rico en vitaminas», ou «sen azucre engadido» é algunha da información que acompaña a numerosos alimentos que se comercializan na UE. Na maioría dos casos, maior información non se asocia a maior protección do consumidor, que confunde moitas destas explicacións. Para pór fin a esta desorde, as autoridades sanitarias comunitarias presentaron o regulamento relativo a alegacións nutricionais e propiedades saudables nos alimentos. Con esta normativa, cuxa data de aplicación será o 1 de xullo, establécense novos parámetros dirixidos sobre todo á industria alimentaria, que deberá fundamentar cientificamente as afirmacións acerca das propiedades específicas dun alimento. Por este motivo, péchase tamén un baleiro para a publicidade dos alimentos funcionais.
A pesar de que se calcula que non será ata 2009 cando todos os alimentos leven a información que defende o Regulamento europeo sobre publicidade en alimentos, que entrou en vigor o pasado 19 de xaneiro e cuxa data de inicio de aplicación na UE será o 1 de xullo, deuse un primeiro paso para «mellorar a regulación da publicidade e etiquetaxe dos alimentos», tal e como recoñeceu a ministra de Sanidade e Consumo, Elena Salgado. Calquera «alegación» ou «declaración» dun alimento, que son as que se refiren a as súas propiedades saudables, como «lixeiro», «baixo en graxa ou calorías, sal ou azucre» ou «rico en vitaminas, fibra ou proteínas», deberá quedar demostrada con probas científicas que corroboren realmente os efectos beneficiosos no consumidor.
A necesidade de regular este tipo de mensaxes radica na aparición, nos últimos anos, de produtos alimenticios aos que se lles atribúen valores engadidos sobre os tradicionais, como os alimentos funcionais. Un dos aspectos que contribuíu a esta diferenciación foi a información, que na maioría dos casos non só xera confusión senón que queda lonxe de calquera criterio científico. As novas condicións parten pois da necesidade de garantir que calquera alegación se realiza en función de evidencias científicas reais e non recorrendo a mensaxes enganosas. O principal obxectivo é protexer o dereito dos consumidores a recibir información veraz sobre os alimentos que adquiren, e aumentar a súa protección fronte a informacións esaxeradas. O regulamento prohibe, ademais, que un alimento poida promocionarse como posuidor de propiedades terapéuticas ou curativas. Un apartado especial é o que fai referencia aos produtos destinados ao público infantil, para os que as restricións van ser moi rigorosas.
Nin máis nin menos
Un rexistro sobre alegacións de propiedades saudables facilitará a introdución de novos produtos e as normas que hai que cumprir
As indicacións que propón o regulamento son claras. Por exemplo, se un alimento leva a alegación «baixo en contido de materias graxas», isto quere dicir que o produto en cuestión non contén máis de tres g de graxa por cada 100 g ou 1,5 g de graxa por 100 ml no caso de produtos líquidos. No caso dos alimentos con alegacións comparativas, como «maior contido» ou «contido reducido», deberá agregarse o elemento co que se compara. No caso das alegacións de propiedades saudables, que son as que relacionan unha categoría de alimentos coa saúde, a normativa comunitaria prohibe facer referencia propiedades de prevención, tratamento ou curación dunha enfermidade.
Nestes casos requírese unha avaliación científica previa e a posterior autorización. Para conseguila, creouse o que se denomina «procedemento acelerado», que permitirá reducir os case dous anos que se tardaba en conseguir esta autorización a un máximo de oito meses. Aínda que o papel das axencias de seguridade alimentaria da UE é esencial, máis importancia asume a Autoridade Europea de Seguridade Alimentaria (EFSA, nas súas siglas inglesas), que é a que deberá pronunciarse na avaliación das bases científicas sobre as que se pretenden sustentar as alegacións máis próximas ás mensaxes preventivas.
No caso dun produto con baixo contido en graxas estipulábase que tamén debía ser baixo en azucres e en sal. Agora, o compromiso alcanzado no regulamento estipula que se poderá solicitar a alegación nutricional dun do tres compoñentes (graxa, sal ou azucre) a condición de que os outros dous vaian acorde cos perfís do regulamento, ou se se menciona con claridade que están presentes nun «alto contido». A Comisión Europea é a encargada de crear estes perfís, en función da información da EFSA. Para as bebidas con máis do 1,2% de alcol, as normas establecen que só poderán levar como alegacións que son baixos en alcol ou de pouco valor enerxético.
Achega científica
O consello científico sobre as alegacións nutricionais dos alimentos vai a cargo da EFSA, que inicia, xunto co regulamento, «un novo traballo coas autoridades nacionais» para resolver os «desafíos» que expoñen as novas condicións, admite Catherine Geslain-Lanéelle, directora executiva da Axencia. Unha das principais funcións será proporcionar a información científica que permita falar de perfís nutricionais concretos, así como autorizar novas demandas no campo da saúde. Neste sentido, fundamentaranse no que se denominan «declaracións de propiedades saudables», que son as que se refiren a a relación entre unha categoría de alimentos e a saúde.
A necesidade de establecer unha base científica de apoio ás alegacións nutricionais non é nova. Menos o é para os alimentos funcionais, aos que se lles asocian efectos beneficiosos para a saúde. Un marco regulador neste sector debe protexer aos consumidores das atribucións de propiedades falsas ou confusas. En Xapón, por exemplo, un dos países pioneiros en medidas deste tipo, estableceuse en 1991 o concepto «alimentos para uso específico na saúde» (FOSHU, nas súas siglas inglesas), cuxa comercialización debe autorizar o Ministerio de Saúde previa avaliación de probas científicas.
Na UE, agora a lexislación obriga a que as mensaxes que acompañan aos alimentos funcionais definan información sobre que dose debe tomarse, durante canto tempo.Ata agora, e en ausencia dunha Directiva comunitaria, cada Estado membro aplicou distintas interpretacións da lexislación sobre etiquetaxe. Encabezados polo leite e os seus derivados, ricos en omega 3, calcio, magnesio e zinc, e pola soia e os probióticos, a nova regulación prevé facilitar o uso das alegacións que introducen. Segundo datos do Observatorio da Alimentación, máis da metade dos produtos que se lanzan ao mercado actualmente están relacionados coa saúde.
