Manuel Carrillo investiga a fisioloxía e bioloxía da reprodución de peixes no Instituto de Acuicultura Torre do Sal, do Consello Superior de Investigacións Científicas (CSIC), en Castelló. O seu grupo de investigación desenvolveu métodos para mellorar o crecemento dos animais a través da aplicación de luz en períodos determinados.
Aínda que o uso de luz para acelerar o crecemento xa é coñecido, o equipo de Manuel Carrillo estudou a forma de aplicar períodos curtos de luz para inhibir, nun momento concreto, a inhibición de hormonas relacionadas co inicio da puberdade, para que siga crecendo. «As reservas biolóxicas dun organismo son limitadas e ou ben se dirixen ao crecemento ou ben á reprodución». E cando os animais chegan á puberdade, crecen menos. «A nosa técnica poderíase aplicar a calquera animal que teña ollos e xanela pineal, e glándula pineal, onde se produce a melatonina».
A robaliza comercialízase no seu segundo ano de vida, precisamente no momento en que o macho alcanza a puberdade. A femia madura máis tarde A idea é que as reservas biolóxicas dun organismo son limitadas e, ou ben se dirixen ao crecemento, ou ben á reprodución. Cando o macho alcanza a puberdade, deixa de crecer e para os acuicultores iso é un problema porque conseguen exemplares de só 300 ou 400 gramos. A técnica que desenvolvemos pódese aplicar para atrasar un mes a puberdade e con ela conséguense animais maiores, duns 500 g aproximadamente. Dependería do animal. Outra aplicación da técnica sería para evitar os machos precoces.
No primeiro ano, os machos presentan un intento de maduración gonadal. Algúns, entre un 20% e un 30%, conségueno e, tras a puberdade, non só crecen moito menos senón que son máis sensibles a enfermidades. Para as empresas de acuicultura é un inconveniente. Logramos inhibir totalmente a aparición destes machos precoces con períodos de 24 horas de luz a partir do catro meses.
Si, se un animal está con luz continua é estresante. Pero nós descubrimos que bastaría cun período de catro meses de aplicación continua de luz. Mesmo cun mes xa bastaría, a condición de que incidise no momento adecuado.
«A técnica que desenvolvemos atrasa un mes a puberdade da robaliza e conséguense animais maiores»Sabémolo con técnicas moleculares, con estudos hormonais do cerebro e das gónadas, a través da detección das hormonas que están relacionadas co inicio da puberdade. As robalizas son animais moi estacionales, que se reproducen en febreiro. É entón o momento de aplicar os fotoperíodos longos para atrasar a puberdade. É coma se o animal vise que aínda ten máis tempo para seguir crecendo.
Son procedementos amigables co medio ambiente. Ademais, co tratamento que atrasa a puberdade os animais despois son máis fecundos. O fotoperíodo sérvelle ao animal para medir o tempo, para saber se é o momento adecuado do ano para reproducirse. O único que facemos é cambiar ese momento.
Pola melatonina, unha hormona cerebral que se produce durante a noite na glándula pineal. Serve para medir o tempo. Agora estamos a estudar como se relaciona esta hormona cos outros factores liberadores hipotalámicos relacionados co inicio da puberdade.
Si. No caso de empresas de engorde, asesorámoslles acerca da localización de luces sobre as gaiolas flotantes na costa para acelerar o crecemento dos peixes. En países nórdicos con pouca luz, como Noruega, xa o fan en especies como o salomón e o bacallau. Faise mesmo cos pitos.
Se se acelera o crecemento, hai que asegurarse de que os animais coman ben, de que reciban todos os aminoácidos, proteínas e carbohidratos esenciais. Se hai deficiencia, como minerais ou outros nutrientes, vano a acusar. Hai que buscar ese equilibrio. Tamén reorganizamos os bancos de reprodutores para algunhas empresas, para que consigan ter postas todos os meses. Fixémolo mediante a aplicación de luz e temperatura.
Non, facémolo por grupos. A cada grupo e en diferentes meses aplícaselles un tratamento específico para que crean que é o seu momento de reproducirse. Inventamos as ondas cadradas. Son fotoperíodos constantemente longos e constantemente curtos que se aplican sucesivamente, pasando do longo ao curto e despois, chegado o momento, de novo a fotoperíodos longos.
Poderíase pensar en políticas de repoboación, na produción de larvas, alevíns para repoboar os ecosistemas mariños en zonas protexidas. A técnica existe. Facelo dependería da política. E a nosa técnica poderíase aplicar a calquera animal que teña ollos e xanela pineal, un órgano translucido que permite a entrada da luz á glándula pineal, onde se produce a melatonina. A luz foi un factor moi importante na evolución de moitos animais, para regular a súa supervivencia. Un sinal da súa relevancia é que se acharon fósiles con dous buracos ou xanelas pineales.
«A robaliza coa que traballamos é a nosa especie modelo, porque en catividade se reproduce espontaneamente. É como a nosa rata de laboratorio», chancea Carrillo. Non sucede o mesmo con outros bancos de reprodutores que non sempre están adaptados. «En acuicultura, non sempre soubemos proporcionarlles a contorna adecuada así que hai que estimularlles con fotoperiodos e con hormonas, factores liberadores hipotalámicos que se inxectan nos peixes». Aí, sinala este investigador, hai un problema porque aplicar o tratamento a todos os animais é custoso.
«Existe un tipo de peixe salmoniforme, pequeno e case transparante, ao que se lle poden dar baños de hormonas, porque o animal as absorbe a través das branquias». Pero é unha excepción. Para a gran maioría de especies, os acuicultores deben buscar a forma de estimular a reprodución dos animais. Está a tentarse agora co atún vermello, para poder ter bancos de reprodutores.
O caso da robaliza é diferente. «É un cultivo que no noso país funciona ben», afirma Carrillo. «Todas as larvas que van ás gaiolas de engorde no noso país prodúcense nun criadeiro de Castelló. O produto ten unha perfecta rastrexabilidade e, como cada vez o mercado esixe máis, a calidade resultante é boa». A nivel de mercado, engade, deberíase favorecer a robaliza de España porque «hai moita que vén doutros países e non ten a mesma rastrexabilidade que a de aquí».
