A detección de elementos ou trazas de transxénicos nun alimento é una tarefa moito máis complexa do que poida aparentar. A pesar de que a lexislación é clara e a que pretende ser estrita, hai detalles que se escapan do que debese constar nas etiquetas simplemente porque a tecnoloxía de análise empregada non é a adecuada, non está homologada ou carece de acreditación. Mesmo así non son estrañas as sorpresas. Sistemas Xenómicos é una das empresas pioneiras en España neste campo e una das poucas que cumpre con estándares de análises internacionais.
Desde o pasado 19 de abril todo produto comercializado na Unión Europea que conteña un 0.9% ou máis de ingrediente transxénico debe indicalo na etiqueta. Antes o limiar era un pouco máis alto, e só se etiquetaban os produtos en que o transxénico era detectable. O transxénico só se detecta si hai proteínas ou ADN; coa nova norma, un aceite de colza transxénico refinado, que só é graxa, si se etiqueta. Agora ben, cando se trata de ADN evitar a contaminación é moi difícil; como pode un empresario asegurarse de que a materia prima que compra está completamente libre de transxénicos? Por exemplo, nun laboratorio como Sistemas Xenómicos, en Valencia, un dos pioneiros en España neste campo. O seu director científico, Manuel Pérez Alonso, de 41 anos, afirma que as empresas españolas están a se esforzar por cumprir a normativa, e que moi a miúdo levan sorpresas. Sorpresas que tamén se dan noutro dos ámbitos de actuación da empresa, a análise de pensos animais. «Ás veces aparecen cousas distintas ás esperables segundo a documentación do produto», di.
Analizamos o contido en transxénicos en calquera compoñente da cadea alimentaria, desde a colleita até o produto final, pasando por todas as etapas intermedias.
«En España están a facerse inspeccións de alimentos en busca de transxénicos a través de laboratorios non acreditados»Si, desde fai uns tres anos, pola ENAC [Entidad Nacional de Acreditación], o único organismo capacitado paira facer acreditacións oficiais. Fomos os primeiros en España. Este é un tema moi importante, porque á calor da nova normativa están a saír moitos laboratorios que non están acreditados. É grave, tendo en conta que as consecuencias paira a industria son realmente importantes. Aquí estanse parando fábricas se nas análises salgue que hai transxénicos onde non se esperaba que houbese. É una pena que pase, e o certo é que está a pasar. Outra cousa ben distinta é porqué considérase aos transxénicos un problema.
Desde logo, é un gran esforzo. Nós dedicamos dúas persoas durante ano e medio a validar métodos. É un traballo de demostración. Veñen xuíces independentes a verificar que o que dis que feixes se corresponde coa realidade. É un esforzo que moitos prefiren non facer.
Non, en absoluto, nós non inspeccionamos, inspecciona a Administración. A nós contrátannos como socios tecnolóxicos: eles [la Administración] toman una mostra oficial e mándannola para que a analicemos.
Non sei, a verdade. O que si nos consta é que se están facendo inspeccións con laboratorios non acreditados. Porque só estamos acreditados tres laboratorios en España. Hai dous mecanismos de inspección: una é a non oficial, paira ter una idea de como están as cousas. Se hai una sospeita de que están mal, entón faise una inspección oficial.
«É imposible garantir só con documentos a ausencia de transxénicos; hai aínda fallos impresionantes na detección»Non, a etiquetaxe está a cumprirse. Non teño ningunha dúbida de que a industria alimentaria está a facer un gran esforzo paira cumprir a normativa. Pero claro, pasan moitas cousas inesperadas… Hai transxénicos que ninguén se esperaba que estivesen. Hai sorpresas. Pero a industria está a preocuparse de que isto non ocorra.
O problema deriva dunha interpretación bastante curiosa da trazabilidad [el poder ‘seguir la pista’ a un transgénico a lo largo de toda la cadena alimentaria]. Moita xente cre que a trazabilidad pódese garantir con papel, só con documentos, e non é así. É imposible garantir só con papel a ausencia de transxénicos, porque hai fallos impresionantes. Ás veces o papel non reflicte a realidade. E así sucede que os empresarios están tranquilos, amparándose nunha realidade virtual. E claro, levan sorpresas.
O caso do trigo é un exemplo. Aínda non hai variedades de trigo transxénico comercializadas, así que ninguén que compre trigo está preocupado. Pero hai dous anos empezou a aparecer que os produtos de xente que non usaba nin millo nin soia daban positivo. Ese ano importouse moito trigo de Estados Unidos, e viña en barcos onde se transportaba tamén soia transxénica. E claro, é imposible limpar un barco completamente. E paráronse fábricas. Nós atopamos a orixe do problema, porque ademais facemos análise de especies e así podemos identificar que é o que hai que non debería haber.
Non me atrevo a cualificar o papel das administracións públicas en canto ás inspeccións. Sei que varía moito por comunidades autónomas. Algunhas non están a inspeccionar nada e outras si. Pero o que está claro é que os laboratorios acreditados somos moi poucos.
Non hai que ser alarmistas, en absoluto. Paira nós é importante que as empresas estean tranquilas. Neste campo é moi fácil que haxa contaminación. A proba está nas probas internacionais a que se someten os laboratorios: os erros son moi frecuentes mesmo entre os mellores. O exame máis esixente é o do Departamento de Agricultura estadounidense (USDA). Preparan mostras cegas e laboratorios de todo o mundo, que se someten voluntariamente á proba, analízanas. E hai moitos erros. Só hai tres laboratorios no mundo que superen todas as probas do USDA. O noso é un deles.
Non teño ningún inconveniente en comerme un alimento transxénico, en absoluto. Agora, hai que pedir seriedade, e quero que se cumpra a lexislación. O que non quero é non saber o que como.
Sistemas Xenómicos, una empresa spin off da Universidade de Valencia creada en 1998, ten a unha trintena de traballadores en persoal, dos que a metade traballan nos laboratorios. Fan miles de análise ao ano, non só sobre presenza de transxénicos en alimentos. Tamén analizan a presenza de fariñas cárnicas en pensos paira as vacas, a instancias dos gandeiros (o uso deste tipo de fariñas está prohibido paira evitar o mal das vacas tolas). Como ocorre no caso dos transxénicos, ás veces «hai sorpresas, aparecen cousas que non deberían estar aí», di Pérez Alonso.
Sistemas Xenómicos desenvolveu un test xenético paira detectar a presenza das fariñas que resultou «moitísimo máis sensible» que o tipo de análise que aínda se considera oficial: o microscopio. «Sorprende un pouco que a estas alturas o método oficial de análise, non só en España senón na Unión Europea, siga estando baseado no microscopio», que é algo que depende de que una persoa experimentada observe a parte adecuada da mostra. Teñen que aparecer pelos, pezuñas ou fragmentos de óso, entre outros restos evidentes, para que se detecte algo. «A nosa técnica é moito máis sensible», reitera Pérez Alonso.
A súa empresa fai tamén análise de autentificación de alimentos, que consiste «en comprobar que o que di a etiqueta é efectivamente o que hai en realidade no envase». Este servizo solicítano sobre todo industrias de peixe, «porque hai moitas especies de pescada, de anchoa, de sardiña mesmo», sinala o experto, «e os empresarios queren estar seguros do que compraron». Neste caso non se trata de fraude, pero hai moitos malentendidos porque a denominación das especies adoita variar dun país a outro. «O que aquí chamamos linguado non é o mesmo que en Arxentina ou Perú».
