Á vez que científicos británicos detectan una disfunción do sistema inmunológico complicada na aparición das alerxias, as autoridades europeas elevan o nivel de esixencia con respecto á inclusión de posibles alergenos no etiquetaje dos alimentos e as asociacións de pacientes reivindícanse.
En novembro de 2004 está previsto que entre en vigor a directiva 2001/13/EC da Unión Europea sobre etiquetaxe dos alimentos, que prevé informar detalladamente aos consumidores sobre os alérgenos contidos en cereais con gluten, peixes, crustáceos, ovos, cacahuetes, soia, leite e derivados ricos en lactosa, froitos secos, apio, mostaza, sementes de sésamo ou sulfitos de uso alimenticio.
Segundo a Federación Europea de Asociacións de Pacientes con Enfermidades Alérxicas e das Vías Respiratorias (EFAADP), un 4% dos adultos europeos e un 8% dos menores padece algún tipo de alerxia relacionada cos alimentos. Mentres tanto, a ciencia especula ao redor da relación dos alimentos con determinadas alerxias de orixe descoñecida (idiopáticas) e, no Reino Unido, un equipo de científicos dirixido polo Institute of Food Research (IFR) descubriu dous tipos de células capaces de interromper a comunicación intercelular pola que se desencadea un proceso coñecido como apoptosis (morte celular programada).
Mecanismo alérxico
As alerxias a alimentos distínguense por unha primeira sensibilización paira o nutriente inxerido e posterior una reacción alérxica cada vez que se consomeO director do equipo, Claudio Nicoletti (Universidade de Siena, Italia), distingue dúas etapas no desenvolvemento da alerxia alimenticia: «A primeira é una sensibilización pola que o sistema inmunológico produce un anticorpo paira o nutriente inxerido, e a segunda é una reacción alérxica cada vez que o nutriente en cuestión é incorporado ao organismo». O que o equipo do IFR identificou é una disfunción na primeira etapa, «que puidese constituír una diana paira futuros tratamentos». En calquera caso, as alerxias alimenticias non dispoñen hoxe día dun tratamento curativo e a principal medida sanitaria é evitar o alérgeno (produtor da alerxia).
Nicoletti lembra que en todas as reaccións alérxicas o organismo produce anticorpos IGE que son responsables de síntomas cutáneos, ahogos, estornudos, inflamacións ao redor dos beizos, vómitos ou diarreas. Só en casos extremos prodúcense reaccións anafilácticas graves que poden causar a morte ao paciente.
As células que regulan a resposta inmune son dúas: as dendríticas e os linfocitos T; as primeiras son en realidade leucocitos cunha superficie cuberta de dendritas, cuxa misión é a de engancharse a calquera patógeno que se incorpore ao organismo, particularmente na pel e as membranas mucosas.
A función das células dendríticas consiste en capturar una sección do patógeno invasor e presentalo aos linfocitos T para que o recoñezan ou desencadeen a reacción adecuada á natureza previamente recoñecida de devandito patógeno.
Uns linfocitos T en concreto, os chamados helper 2 (Th2), pensábase que desempeñaban un papel importante na sensibilización do organismo a sustancias inocuas da alimentación, pero as investigacións do equipo do IFR pon en dúbida esta presunción. Nicoletti recoñeceu nun artigo publicado recentemente en The Journal of Allergy and Clinical Immunology (Vol. 113, nº 5 Maio 2004, 965-972) que «ninguén examinara até agora con detalle a comunicación mediada entre as células dendríticas e os linfocitos T nos casos de alerxias alimentarias». O especialista lembrou que as células dendríticas adoitan morrer una vez transmitido a mensaxe correspondente aos linfocitos T, «pero nas alerxias estudadas as células dendríticas escapan á morte celular programada». O investigador aventura que a explicación a este fenómeno sería que «seguen comunicándose cos linfocitos paira xerar anticorpos».
A investigación dirixida por Nicoletti propón que as alerxias aos alimentos xéranse no momento no que as células dendríticas, no canto de morrer, seguen comunicándose cos linfocitos T. Con todo, a European Food Safety Authority (EFSA) concluíu que ditas revelacións científicas «resultan insuficientes paira variar a política europea en cuestión de alérgenos».
Una alarma xustificada
O alergólogo infantil do Hospital A Fe de Valencia, Antonio Neto, aseguraba nunha entrevista recente a Europa Press que en 2015 a metade dos europeos padecerá algún tipo de alerxia, engadindo que este é un dos maiores problemas aos que se enfrontan os médicos e as autoridades sanitarias dos países desenvolvidos. «As alerxias aumentan de forma alarmante e non se sabe que facer paira deter a súa progresión», aseguraba o experto.As enfermidades alérxicas duplican a súa incidencia cada 12 anos nos países desenvolvidos e supoñen un elevado custo económico paira as autoridades sanitarias. Neto sostén que as alerxias máis frecuentes nos nenos españois prodúcense fronte a alimentos como o leite, os ovos, o peixe e os froitos secos.
Segundo o especialista da Fe, en España hai agora mesmos altos índices de alerxia ao peixe porque se dá un elevado consumo. O mesmo ocorre en Estados Unidos co cacahuete, que se consome en grandes cantidades en forma de manteiga.
Entre as solucións expostas por Neto paira facer fronte ás alerxias, destacan iniciativas como «provocar algún tipo de estimulación bacteriana inocua, como co uso de probióticos».
Os enfermos celiacos celebran que as novas normas europeas de etiquetaxe identifiquen mellor a presenza de gluten nos alimentos e destaquen tamén os produtos sen gluten. No entanto, os afectados temen que os fabricantes lles priven dalgúns alimentos sen gluten paira non correr riscos e protexerse fronte a una normativa máis estrita.
A Asociación de Celíacos de Cataluña, xunto á Sociedade Catalá de Diabetes, puxeron en marcha hai dous anos a Federación Catalá paira o Etiquetaje Correcto, que está inscrita no rexistro de asociacións da Generalitat de Cataluña. Está presidida por Matilde Torralba, presidenta á súa vez de Celíacos de Cataluña.
Torralba non oculta o seu temor de que os fabricantes «paira curarse en saúde» ante a nova normativa de etiquetaxe «cheguen a etiquetar como produtos con gluten alimentos que non o levan, algo que restrinxiría a variedade de produtos ofrecidos aos celíacos».
Os celiacos reivindican tamén una paridade máis racional do prezo dos alimentos sen gluten (pan, fariñas, pastas, etc.) con respecto aos que levan este compoñente, debido a que os sen gluten poden resultar sete veces máis caros que os normais. Así mesmo, tamén reivindican a estandarización dun método validado de medición da cantidade de gluten, xa que existe una gran variabilidade nos resultados das análises que se publican e, lamentablemente, «non sabemos que cantidade de gluten pode consumir cada celiaco». A proposta que defenden é a de «un nivel común de gluten cero».
