Cada ano realízase en todos os países dos Estados membros un estudo que publica a Autoridade Europea de Seguridade Alimentaria (EFSA) sobre os programas europeos e nacionais de control oficial de residuos de produtos fitosanitarios. O informe, correspondente a 2009, reafirma a tendencia cara a un maior cumprimento da lexislación, de maneira que un 97,4% das mostras analizadas cumpren cos estándares de seguridade alimentaria, case un 1% máis que en 2008. A través da dieta dos consumidores, este organismo europeo tamén realizou unha avaliación para coñecer a exposición a estes residuos, derivada da súa presenza nas mostras detectadas positivas. A conclusión é que, en todos os casos, pódense descartar riscos a longo prazo por este consumo e que o risco a curto prazo para a saúde é “moi pouco probable”.
O informe conta este ano con algunhas particularidades: é o primeiro que se realiza tras a armonización total dos Límites Máximos de Residuos (vexetais, produtos de orixe animal, alimentos procesados, alimentos infantís e cereais. Delas, o 98,7% cumpren o LMR fixado. Esta porcentaxe é superior ao que se dá na UE, polo que España ten mellores resultados que a media comunitaria. Todas as mostras que superaron os LMR pertencen ao grupo de froitas e hortalizas e outros produtos vexetais. No resto de mostras doutros tipos de alimentos, a pesar de detectarse nalgúns residuos de produtos fitosanitarios, en ningún caso estes superaban os LMR establecidos.
Pola súa orixe, do total de mostras analizadas, ao redor do 90% proceden do territorio nacional e comunitario, mentres que pouco máis do 9% teñen a súa orixe en terceiros países. Das mostras con orixe nestes últimos, máis do 6% superaron os LMR, mentres que no caso dos produtos de orixe nacional e comunitaria, esta porcentaxe é moi inferior, do 1%.
Avaliación de risco dos resultados obtidos
A Unidade de Revisión da Avaliación de Riscos de Praguicidas da EFSA, pola súa banda, subliña que a presenza de residuos de praguicidas en alimentos, mesmo nalgúns casos que superan os LMR, non implica un perigo para a seguridade alimentaria. Isto débese, segundo apuntan estas fontes, ao especial proceso de fixación de LMR na UE, polo que non se consideran os LMR como límites toxicolóxicos.
Para a avaliación do risco, os expertos estimaron unha exposición crónica a praguicidas, a longo prazo, nos alimentos máis importantes que constitúen a dieta dos europeos e unha exposición aguda, a curto prazo, para o dez tipos de produtos que se monitoraron en 2009 como parte do programa coordinado da UE. Para unha maior seguridade, a EFSA expuxo en ambos os casos a peor situación posible, tras ter en conta aos grupos máis vulnerables da poboación, como nenos ou vexetarianos.
Na UE non poden autorizarse sustancias activas de produtos fitosanitarios a menos que se probou desde o punto de vista científico que non causan efectos prexudiciais nos consumidores, os agricultores nin terceiros, non provocan efectos inaceptables no medio ambiente e son necesarios e eficaces. Segundo infórmase desde a Axencia Española de Seguridade Alimentaria e Nutrición (AESAN) e outros organismos competentes en materia de seguridade alimentaria, a utilización dos praguicidas nas colleitas pode levar a presenza de residuos, é dicir, restos da utilización dun produto fitosanitario, incluídos os seus metabolitos e os produtos resultantes da súa degradación ou reacción.
Co fin de garantir que a utilización destas sustancias químicas é segura para os consumidores, establécense os Límites Máximos de Residuos (LMR), termo que se define como o límite legal superior de concentración dun residuo de praguicida en alimentos ou pensos establecido de conformidade coa regulamentación correspondente, baseado nas boas prácticas agrícolas e a menor exposición do consumidor necesaria para protexer a todos os consumidores, incluídos os máis vulnerables. Desde a AESAN insisten na importancia de destacar que estes LMR non son límites toxicolóxicos, senón límites toxicológicamente aceptables, baseados nunha boa práctica agrícola e que representan a cantidade máxima dun residuo que é posible atopar nun produto alimentario de orixe vexetal como consecuencia do uso legal e racional dese praguicida avaliado.
Os LMR non son límites toxicolóxicos porque non representan a cantidade máxima desa sustancia activa que pode ser prexudicial para a saúde dos consumidores. É dicir, a superación dun LMR non implica sempre un risco para a saúde. Doutra banda, os LMR son toxicológicamente aceptables porque o seu cumprimento asegura que non causan efectos tóxicos nos individuos, nin a curto nin a longo prazo.
Como consecuencia desta recente armonización dos LMR en todo o territorio da UE, logrouse ademais a eliminación das barreiras comerciais dos produtos vexetais. Para rexistrar un produto fitosanitario na UE, é necesario que antes se fixou un LMR que cubra e asegure a inocuidad dese uso.
Os praguicidas son sustancias ou compostos químicos utilizados para destruír as pragas ou controlalas. Na agricultura, os produtos fitosanitarios como herbicidas, insecticidas, fungicidas, nematocidas e rodenticidas utilízanse para combater ou previr a acción dos diferentes axentes nocivos para os vexetais e favorecer a produción vexetal.
