A incidencia de Salmonella na Unión Europea reduciuse á metade no últimos cinco anos. A tendencia é similar á do resto de zoonosis (enfermidades que poden transmitirse de animais a persoas), que diminúen de forma notable en Europa, a diferenza do que sucede en EE.UU., onde se rexistra un aumento de casos. Así o anunciou a Autoridade Europea de Seguridade Alimentaria (EFSA). Segundo este organismo europeo, a día de hoxe, preto de 100.000 persoas inféctanse con Salmonella cada ano en Europa, un número aínda elevado pero reducido comparado con cifras anteriores. Este é o resultado dunha estrita política de vixilancia e control da bacteria no ámbito comunitario, que supuxo un gran esforzo dentro dos países membros na prevención en toda a cadea alimentaria. As diferenzas entre un e outro continente débense ao distinto enfoque que se emprega para previr esta enfermidade. Mentres na UE os controis levan a cabo durante toda a cadea alimentaria, en EE.UU. trabállase ao final do proceso.
Pola súa importancia, a vixilancia e control de Salmonella merece unha lexislación específica na UE: o Regulamento (CE) Nº 2160/2003, do Parlamento Europeo e do Consello, sobre Salmonella e outros axentes zoonóticos específicos transmitidos polos alimentos, establece un control de maneira progresiva para diferentes especies animais. Céntrase en aves Gallus gallus, pavos e porcos. Este regulamento obriga a adoptar medidas apropiadas e eficaces para detectar e controlar a presenza de Salmonella en todas as etapas da produción, co fin de diminuír a súa prevalencia e o risco que supón para a saúde pública.
Para iso, fixa obxectivos comunitarios de redución. O procedemento xeral que se estableceu comeza por determinar a prevalencia na poboación, para determinar daquela como minguala e, por último, preséntanse e aproban os programas de control específicos para cada Estado membro. Mediante a aplicación de Programas Nacionais de Control (PNC), os Estados membros deben conseguir este fin. Estes programas deben ser flexibles para adaptarse ás circunstancias de cada país e alcanzar o mesmo obxectivo.
Programas de control de Salmonella.
Os programas teñen como obxectivo protexer a saúde pública mediante a consecución dos obxectivos fixados. Abarcan un período de tres anos consecutivos para reducir a prevalencia de certas zoonosis en poboacións animais na produción primaria e, cando sexa necesario, noutras fases da cadea alimentaria.
Os programas de control dispoñen de tres anos para reducir os casos de zoonosis na UE
As especies animais cun risco potencial de transmisión de Salmonella e outros axentes zoonósicos ás persoas deben incluírse nestes programas. Estas especies están restrinxidas a aves de curral (aves reprodutoras, galiñas poñedeiras, pitos de carne e pavos) e porcos (de abasto e reprodutores). O Regulamento de zoonosis prevé ampliar nun futuro o seu marco de actuación a axentes zoonósicos distintos da Salmonella e a outras especies animais.
En España desenvólvese o Programa Nacional para a Vixilancia e Control (PNC) de determinados serotipos de Salmonella en galiñas reprodutoras, poñedeiras e pitos de carne da especie Gallus gallus, así como en pavos e porcos reprodutores e de abasto.
Tendencia á alza de campilobacteriosis
Desde a EFSA sinálase que todas as zoonosis seguen unha tendencia descendente en Europa, salvo Campylobacter, cuxos casos aumentan cada ano. Aínda que a campilobacteriosis é unha enfermidade moi común non notificada, a súa incidencia aumentou e pasou a ser a enfermidade gastrointestinal máis frecuente en Europa. Por idades, os grupos de poboación máis afectados corresponden a adultos de 25 a 44 anos, sobre todo, homes. A porcentaxe que máis se incrementou foi o de menores de cinco anos. Ademais, segundo os datos recolleitos, este tipo de enfermidade alimentaria rexistra unha clara estacionalidade, xa que os casos dispáranse entre os meses de verán, segundo datos recolleitos polo Centro Europeo para a Prevención e Control de Enfermidades no período 2007-2008.
A pesar das cada vez máis exhaustivas medidas sanitarias, os brotes de infeccións por Campylobacter , lonxe de diminuír, increméntanse. Unhas 190.000 persoas contamínanse cada ano na UE deste bacilo, que se transmite aos humanos sobre todo tras comer alimentos contaminados, a miúdo carne de aves crúas, produtos agrícolas frescos, leite e derivados lácteos sen pasteurizar.
Contaminación química
Desde a EFSA tamén resaltan que, ademais das zoonosis, a contaminación química é unha das principais ameazas á saúde pública. Os contaminantes químicos, como os pesticidas, metais pesados ou compostos orgánicos persistentes (COP), son sustancias tóxicas que poden estar presentes en alimentos e bebidas. A exposición a este tipo de contaminantes pode provocar desde intoxicacións agudas ata trastornos e doenzas a longo prazo, nas que a miúdo é difícil relacionar os síntomas coa fonte que as orixinou.
A Unión Europea e EE.UU. contan con dous conceptos moi diferentes de abordar a seguridade alimentaria e a sanidade animal. Entre os múltiples puntos de diverxencia, a obtención de produtos animais saudables e, en concreto, os procedementos seguidos para garantir pitos libres de microorganismos patógenos, como Salmonella, centra un dos puntos máis rechamantes. A presenza de microorganismos potencialmente patógenos para o consumidor na carne de pito, sobre todo Salmonella, e a súa erradicación foi un tema de principal interese para a UE desde que nos anos noventa coñeceuse un estudo comunitario que aseguraba que unha cuarta parte das mostras de pito tiña a bacteria e tres de cada dez, Campylobacter.
Como resultado das actuacións realizadas desde entón, a situación mellorou de maneira radical. Este problema abórdase na UE mediante normas sanitarias moi estritas que se aplican ao longo de toda a cadea alimentaria, desde o proceso de cría, transporte e sacrificio, ata a comercialización das aves. Con todo, en EE.UU. esta situación afróntase de maneira moi distinta: lonxe de desenvolver e aplicar sistemas globais de prevención e eliminación de riscos ao longo de toda a cadea de produción, a situación resólvese mediante a desinfección dos pitos ao final do proceso, cun tratamento químico antimicrobiano, na maioría dos casos a base de cloro. Este asunto pon de manifesto un problema estratéxico de base: fronte ao custoso sistema europeo de controis que abarca todos e cada un dos elos da cadea alimentaria, os produtores estadounidenses practican un método puntual de solucións parciais moito máis barato e tolerante que elimina ao final do proceso as bacterias.
A preocupación xorde non só sobre a permanencia na carne de residuos dos produtos utilizados, senón sobre se un uso continuado de desinfectantes acabaría por crear resistencias nas poboacións microbianas. Segundo os institutos nacionais de saúde de EE.UU., preto de 48 millóns de persoas enferman por consumir alimentos ou auga contaminados todos os anos neste país nunha longa lista de crises alimentarias que minan a confianza do consumidor nos seus produtos.
