As persoas poden estar expostas a distintos produtos químicos á vez procedentes de diferentes fontes. A Autoridade Europea de Seguridade Alimentaria (EFSA) iniciou un estudo para avaliar a exposición humana a varias sustancias químicas (praguicidas, contaminantes e outras) presentes na cadea alimentaria. Unha “mestura química” é, segundo a EFSA, a exposición combinada a varias sustancias químicas. Os alimentos poden conter varios produtos químicos, que poden “expor problemas de saúde” en función da súa toxicidade e o nivel de exposición nos alimentos. O obxectivo da EFSA é dotar dun sistema fiable que permita avaliar todos os datos de toxicidade e establecer niveis seguros. O artigo explica as principais sustancias químicas nos alimentos e como axuda ao seu control o Estudo de Dieta Total.
Praguicidas, residuos industriais ou metais pesados son algúns dos contaminantes químicos que máis se examinaron. Segundo a investigación da EFSA, os produtos químicos poden ser máis tóxicos cando se combinan, por iso é polo que a avaliación do risco humano á exposición a varios produtos químicos expor retos aos científicos e xestores do risco. A dificultade procede sobre todo da complexidade en establecer perfís toxicolóxicos e de exposición en persoas. Para a EFSA, o uso dunha terminoloxía harmonizada é un importante paso, xa que con ela defínese o risco que debe avaliarse a través dun marco legal concreto. Tamén é importante medir a toxicidade do grupo de químicos e identificar como se metabolizan estas sustancias no corpo e a forma na que expresan a súa toxicidade. É o que se denomina “modo de acción“, segundo a EFSA.
Grupos de sustancias químicas en alimentos
As sustancias químicas nos alimentos proceden de distintas fontes, como residuos de produtos sanitarios (pesticidas e residuos de medicamentos); residuos ambientais (metais pesados ou dioxinas); toxinas naturais, como micotoxinas; e sustancias que proceden do procesado dos alimentos (acrilamida).
A través da alimentación, en ocasións non só inxérese un único composto, senón varios. Por iso, desde hai varios anos investígase se o efecto de distintos contaminantes xuntos é o mesmo que o que produce a suma dos compoñentes ou se, pola contra, xéranse outros efectos nocivos provocados pola interacción.
A UE traballa para identificar cales son as principais mesturas que se producen e cales son máis nocivas
En maio de 2012, a Comisión Europea admitía que a lexislación “fixa uns límites estritos para as cantidades de determinados produtos químicos autorizados nos alimentos, a auga, a atmosfera e os produtos manufacturados, aínda que poucas veces estúdanse os efectos dos produtos combinados”. Entón, e debido a esta falta de investigacións, iniciouse unha nova actividade co fin de incrementar “os coñecementos científicos necesarios para avaliar as mesturas”. A Comisión ten previsto contar, para 2014, con directrices específicas para a avaliación de mesturas prioritarias.
Ademais, as combinacións químicas que poden formarse son numerosas, e desde a Unión Europea trabállase para identificar cales son as principais mesturas que se producen e cales as combinacións máis nocivas.
Estudos como o da EFSA teñen como obxectivo acabar coas posibles lagoas de datos sobre as mesturas químicas que se producen nos alimentos. A investigación alongarase ata 2015, cando se elaborará un informe para facer balance do estudado ata entón.
Estudo de Dieta Total
O proxecto europeo Estudo de Dieta Total (TDS) céntrase na creación dunha base de datos común que permita a análise da exposición a contaminantes químicos a través dos alimentos. Os seus responsables recoñecen que, a pesar dos avances conseguidos nos últimos anos, en ocasións non se conta cun sistema común que permita comparar os datos entre os distintos países, porque os métodos que se utilizan non son iguais. Desde 2012, o proxecto céntrase en crear unha fórmula harmonizada que permita aos países europeos avaliar a exposición para un amplo abanico de contaminantes.
O obxectivo do estudo é protexer aos consumidores de riscos como o descrito, sobre todo para que se poidan xeneralizar niveis seguros de sustancias tóxicas químicas a través dos alimentos. Con ferramentas así debe ser posible medir a media de cantidade de produto químico que se inxere para os distintos consumidores, en función da idade, o sexo e o país.
As investigacións realizadas ata o momento no ámbito europeo demostran que os efectos das mesturas son máis pronunciados que os de cada un dos seus compoñentes individuais.
