O peixe é fonte de numerosos beneficios: achega importantes cantidades de nutrientes como acedos grasos, proteínas, vitaminas e minerais. Pero tamén pode selo de contaminantes como o arsénico ou o metilmercurio, mercurio orgánico que se acumula no organismo e que posúe alta toxicidade, sobre todo no sistema nervioso. A forma máis eficaz de garantir que o consumo deste alimento sexa máis beneficioso que arriscado é, segundo un novo informe da Autoridade Europea de Seguridade Alimentaria (EFSA), limitar a inxesta de especies cun alto contido de metilmercurio, como peixe espada, lucio, atún ou pescada. O artigo explica cales son as recomendacións para que os beneficios do consumo de peixe sexan maiores que os riscos e como entra o mercurio neste alimento.
O mercurio atópase no medio ambiente e boa parte da súa presenza procede de centrais térmicas de carbón, da industria do cloro ou das incineradoras. Un dos maiores problemas é cando o mercurio é arrastrado polas choivas ata o mar e transfórmase en metilmercurio . Este composto tóxico é depositado en ríos e lagos e acumúlase de maneira rápida en case toda a flora e fauna acuática. Na maioría dos países, os produtos pesqueiros son aptos para o consumo humano porque presentan niveis de metilmercurio que non exceden os límites considerados como seguros. Pero hai que ter en conta que, certas especias, como a quenlla ou o peixe espada, son especialmente sensibles a acumular esta sustancia. En 2013, a EFSA establecía para o metilmercurio unha exposición de 1,3 microgramos por quilo de peso corporal, fronte ao 1,6 anterior.
Máis beneficios que riscos no consumo de peixe
O problema da exposición ao metilmercurio a través do peixe, máis que para a poboación en xeral, é para os grupos máis expostos, como mulleres en idade fértil e nenos. Para estes, a EFSA recomenda dúas racións á semana e para as mulleres embarazadas, ata tres e catro. A organización aconsella, ademais, que sexan os Estados membros por separado os que examinen os patróns nacionais de inxesta de peixe para avaliar con máis precisión os distintos grupos de poboación que exceden os niveis seguros de metilmercurio. Esta recomendación responde ás marcadas diferenzas de consumo de peixe entre países.
Os beneficios do consumo de peixe en nenos pequenos e mulleres en idade fértil proceden do consumo de especies con baixos niveis de metilmercurio
Nun intento por simplificar este labor, a EFSA traballou en distintos escenarios que proporcionan unha imaxe da situación nos distintos países. Así, móstrase que nalgúns países certos grupos da poboación (nenos moi pequenos e os que teñen entre 3 e 10 anos) alcanzaron o limiar da seguridade ou inxesta semanal tolerable (IST) para metilmercurio, antes de que o consumo de peixe proporciónelles un beneficio nutricional. Por tanto, a EFSA conclúe que os beneficios da inxesta de peixe nos nenos pequenos e as mulleres en idade fértil procederán do consumo de especies que conteñen baixos niveis de metilmercurio. Para a EFSA, a variedade de especies de peixe que se comen en toda a Unión Europea dificulta a elaboración de recomendacións xerais.
A Axencia Española de Consumo, Seguridade Alimentaria e Nutrición (AECOSAN) tamén aconsella, para “compatibilizar o beneficio dun consumo de peixe semanal alto cunha exposición de metilmercurio adecuada”, que as mulleres embarazadas, en fase de lactación e nenos menores de tres anos “eviten comer especies de peixe con contidos de mercurio máis altos, como peixe espada, quenlla, atún vermello e lucio”. Para os nenos de entre tres e doce anos, recomenda limitar a inxesta a 50 gramos á semana ou 100 gramos cada dúas semanas destas especies.
Metilmercurio e peixe
O contido de mercurio varía en función das especies de peixe, sendo maior nos peixes depredadores. O mercurio que se atopa en plantas e animais pequenos é absorbido por peixes pequenos que despois son engulidos por outros máis grandes, en cuxo tecido se acumula a sustancia química. Por este motivo, os depredadores máis grandes, como o peixe espada, son os que almacenan máis a toxina que outras especies máis pequenas. Este proceso, coñecido como bioacumulación, implica que os niveis van aumentando a medida que avanza a cadea alimentaria.
As concentracións de metilmercurio no peixe varían en función do pH da auga, a súa materia orgánica e os organismos que viven nela, así como a temperatura e a cantidade de sólidos disoltos. Tamén inflúen outros aspectos como o xofre e outros produtos químicos presentes na auga. Todo iso, xunto coa complexidade das redes alimentarias, fan que a bioacumulación sexa difícil de predicir e varíe.
Ademais do mercurio, tamén poden atoparse outros metais tóxicos como chumbo ou cadmio que, segundo a AECOSAN, son elementos químicos con certa toxicidade para as persoas, sobre todo en determinadas concentracións, nas que poden ser “tóxicos nalgunhas das súas formas”. Os metais teñen a particularidade de que son bioacumulables e persistentes e están distribuídos por todo o planeta. No momento no que se incorporan aos tecidos de plantas e animais é cando se inicia o camiño da cadea trófica e, por tanto, entran a formar parte dos alimentos.
