O afán de buscar melloras para a conservación, a elaboración ou a seguridade nos alimentos está a adquirir cada vez máis protagonismo no sector alimentario, e a nanotecnoloxía é un dos campos. Esta ciencia naceu como unha revolucionaria técnica de control e seguridade nos produtos de consumo e, a pesar de que aínda é moi nova, xa avanzou moito camiño no campo da seguridade alimentaria. Pero agora unha avaliación sobre os riscos potenciais das nanotecnoloxías para a alimentación e os pensos realizada pola Autoridade Europea de Seguridade Alimentaria (EFSA, nas súas siglas inglesas) concluíu que aínda existen moitas incertezas sobre a súa seguridade.
A aplicación da nanotecnoloxía no campo da alimentación permite a elaboración de alimentos máis saudables, máis resistentes e de maior durabilidad. Con todo, todo o que é novo sempre é observado con certo escepticismo, e neste caso existen razóns para iso. Durante os últimos meses a Comisión Europea ha estado estudando, xunto cos científicos, a posibilidade de regular todas aquelas aplicacións nanotecnológicas relacionadas coa alimentación.
O Comité científico da EFSA chegou á conclusión de que os enfoques internacionais establecidos para a avaliación do risco na nanotecnoloxía deberían aplicarse aos materiais usados e avaliar, ademais, cada caso de forma individual. Con todo, Vittorio Silano, presidente do Comité científico da EFSA, admite tamén que “dadas as actuais lagoas nos datos como as limitacións e a falta de métodos de proba validados, pode ser moi difícil ofrecer unhas conclusións plenamente satisfactorias”. Engade tamén que a avaliación dos riscos específicos dos produtos aplicacións son infinitas: a enxeñaría molecular é capaz de manipular sustancias ou dispositivos cuxo tamaño é inferior a unha micra. O nano adquire cada vez maior importancia en calquera campo e, segundo os estudos, os resultados poden ser espectaculares. Con todo, todo aquilo relacionado cunha manipulación científica desata preocupación.
O Comité permanente da EFSA apunta a necesidade de realizar unha investigación adicional que inclúa aspectos como a investigación da interacción e a estabilidade dos materiais nano nos alimentos e pensos, no tracto gastrointestinal e nos tecidos biolóxicos. Recoméndase o desenvolvemento e a validación dos métodos rutineiros actuais para detectar, caracterizar e cuantificar os materiais utilizados nos alimentos e os pensos, así como dos materiais en contacto cos alimentos para poder avaliar a súa toxicidade.
A EFSA recoñece que xa empezou o exhaustivo estudo caso por caso de todos os materiais utilizados nesta nova ciencia. Dous exemplos diso son o Hydrosol, que pode ser utilizado nos complementos alimenticios e o nitruro de titanio, un material en constante contacto con alimentos.
Os seus efectos
Os que xa utilizan a nanotecnoloxía indican que grazas a esta técnica pódese realzar o sabor dos alimentos, potenciar cualidades que melloran a saúde, como o achegar vitamínico. O uso desta ciencia pode ir máis aló. Ten a capacidade de mellorar os procesos na elaboración dos alimentos e o seu uso varía en función dos materiais sobre os que se aplica. Nas materias primas, por exemplo, algunhas das súas propiedades funcionais e o seu eficaz procesamiento nos alimentos débese a nanoestructuras como a celulosa ou almidón, que determinan procesos tales como a gelatinización e afectan o valor nutricional dos alimentos.
Outro efecto da nanotecnoloxía na industria alimentaria está relacionado cos materiais en contacto cos alimentos. Actualmente, algúns nanocompuestos son usados como material de recubrimento para controlar a difusión de gases e prolongar o tempo de conservación de diversos produtos. Cada vez utilízanse máis produtos baseados na nanotecnoloxía para elaborar materiais de contacto cos alimentos dotados de propiedades antimicrobianas.
As actuais investigacións sobre este tipo de superficies teñen por obxecto conseguir sensores capaces de detectar a contaminación bacteriana e reaccionar contra ela. En definitiva, e segundo os expertos, un maior coñecemento da natureza das nanoestructuras presentes nos alimentos permitirá mellorar os criterios de selección das materias primas e, por tanto, a calidade e inocuidad dos alimentos. Con todo, aínda quedan moitas dúbidas que resolver e cada caso será diferente.
A nanotecnoloxía promete avanzar máis e mellorar naqueles campos nos que se aplica, no ámbito médico, científico, tecnolóxico e, por suposto, alimentario, no que se busca mellorar a saúde dos alimentos e da súa embalaxe.
Segundo unha definición incluída na publicación “Nanotechnology in Agriculture and Food”, os alimentos son nanoalimentos “cando se utilizan técnicas ou ferramentas nanotecnológicas durante o seu cultivo, produción, procesado ou empaquetado”. Isto non implica alimentos modificados a nivel atómico ou producidos por nanomáquinas.Trátase dunha técnica que permite a utilización, manipulación e exploración de materias a nivel nanométrico; é dicir, átomos e moléculas.
Un nanómetro (nm) é un metro dividido nun millón de partes. Para comprender mellor a escala na que actúan as nanoparticulas basta dicir que o diámetro dun pelo humano é 100.000 veces máis grande que un nanómetro. Actualmente, un grupo de 15 universidades e empresas reunidas por Kraft Foods investigan a creación de nanopartículas que conteñan aromas, sabores e colorantes específicos que permitan fabricar alimentos personalizados, é dicir, segundo as preferencias de quen os consomen.
Existen múltiples aplicacións para esta ciencia e unha das máis importantes execútaa a industria agraria, que busca optimizar o uso da auga, fertilizantes e produtos fitosanitarios que, á súa vez, reducirán os riscos nos futuros alimentos. Tamén están en desenvolvemento nanocaptadores para detectar enfermidades, pragas ou falta de auga nas plantas. En definitiva, unha ciencia que empeza agora a desenvolverse.
