O arsénico é un contaminante froito da actividade humana que forma parte do medio ambiente e que ten capacidade para entrar na cadea alimentaria. Pode presentarse de dúas formas: a orgánica e a inorgánica (a máis tóxica). Os principais alimentos afectados, e considerados as principais vías de exposición dos consumidores, son produtos elaborados a base de cereais, como pan, trigo ou arroz, así como tamén a auga ou o leite. Nunha nova análise da Autoridade Europea de Seguridade Alimentaria (EFSA), constátase que diminuíu a exposición alimentaria á forma inorgánica. O artigo explica os datos sobre a redución da exposición a arsénico e de que maneira as bases de datos garanten un maior control.
As análises sobre a contribución do arsénico inorgánico á exposición humana a través dos alimentos foron, e son, frecuentes. A Autoridade Europea de Seguridade Alimentaria (EFSA) elabora desde hai anos de forma periódica estudos sobre como afecta esta sustancia á saúde das persoas, cales son os alimentos máis implicados e os niveis de exposición. En 2010, como agora, xa se constatou que os niveis detectados de arsénico inorgánico en alimentos diminuíran, e serviu tamén para actualizar os valores máximos de exposición a este contaminante a través da dieta.
Segundo a clasificación que establece a Axencia Internacional para a Investigación sobre o Cancro (IARC), o arsénico corresponde á categoría de “cancerígeno para os seres humanos” (Grupo 1). Os efectos adoitan aparecer a longo prazo en forma de distintos tipos de cancro, trastornos neurológicos, problemas cardiovasculares, endocrinos e renais. O arsénico inorgánico non cambia as características organolépticas do alimento, por iso é polo que a contaminación non se perciba.
Menos exposición a arsénico
O estudo da exposición a arsénico de vexetarianos e poboación en xeral mostra unha media de entre 0,10 ata 0,42 mg/kg de peso corporal por día e de 0,11 a 0,34 mg/kg de peso corporal ao día, respectivamente. Segundo conclúe a EFSA, os resultados non destacan diferenzas significativas entre os vexetarianos e o resto de consumidores.
A nova análise da EFSA determina que os niveis detectados de arsénico inorgánico son máis baixos que os de 2009
No caso de bebés e nenos pequenos, a principal fonte de contaminación son os produtos elaborados a base de cereais, o arroz, leite e produtos lácteos, auga potable e alimentos para lactantes e nenos. De feito, os expertos calculan que “tres porcións (90 gramos ao día) de alimentos infantís a base de arroz representan un nivel alto de exposición a arsénico”. Atribúen estes niveis tamén a que son alimentos de consumo frecuente.
De acordo con estes novos resultados, a EFSA conclúe que os niveis detectados sobre a exposición alimentaria ao arsénico inorgánico son máis baixos que os rexistrados en 2009.
A pesar de que non hai niveis máximos recomendados de arsénico inorgánico na Unión Europea, si existen directivas nacionais que aplican os distintos países membros. A Organización Mundial da Saúde (OMS) estableceu un “valor guía” de 10 microgramos por litro para o arsénico presente na auga potable. En 2009, o Panel de expertos de Contaminantes da EFSA reconsideraba a inxesta semanal tolerable provisional (ISTP) de 0,015 mg/kg de peso corporal, establecida polo Comité Mixto FAO/OMS de Expertos en Aditivos Alimentarios (JECFA).
FoodEx, base de datos para maior control
FoodEx é un sistema baseado na descrición e clasificación dos alimentos cuxo principal obxectivo é facilitar a avaliación da exposición a través da dieta a sustancias químicas. Desde 2008 recóllense os datos de 20 Estados membros para clasificar, de maneira harmonizada, as cifras de consumo de alimentos. Esta ferramenta forma parte da Unidade de Recolección de Datos (DATEX), encargada de recoller e analizar números sobre o consumo de alimentos e a detección de produtos químicos. As cifras permiten facer deteccións máis rápidas ás exposicións a sustancias tóxicas dentro da cadea alimentaria. Os datos conséguense a través da realización de enquisas alimentarias divididas en categorías: idade (bebés e adultos), grupo de alimentos (uns 160) e tipo de consumo (regular ou elevado).
En 2005 aprobábase o proxecto REACH, unha ferramenta lexislativa sobre o rexistro, avaliación e autorización de sustancias químicas. O que se pretende con REACH é que non se comercialicen compostos cuxa seguridade non estea demostrada. Converteuse en lexislación harmonizada e común para todos os Estados membros.
