O aspartamo, un edulcorante baixo en calorías, é aproximadamente unhas 200 veces máis doce que o azucre. Na Unión Europea, o seu uso está autorizado como aditivo destinado a endulzar alimentos e bebidas como sobremesas ou iogures baixos en calorías. É obrigatorio indicar a súa presenza na etiquetaxe do produto. A Autoridade Europea de Seguridade Alimentaria (EFSA) acaba de concluír, tras unha completa avaliación, que a actual inxesta diaria admisible (IDA) de 40 mig/kg de peso corporal/día é segura para o consumidor. O artigo explica que é o que conclúen os estudos sobre o aspartamo e como se prevé a futura revisión dos aditivos.
O aspartamo, como todos os edulcorantes, ten asignado un “número E” que indica que o seu emprego está autorizado. Pode ir indicado ben polo seu nome, aspartamo, ou polo seu número, E 951. O seu uso en alimentos está en constante revisión. A última delas, presentada o pasado decembro de 2013, fíxoa pública a EFSA. Tras realizar unha revisión exhaustiva das probas procedentes tanto de estudos en animais como en humanos, os expertos descartaron posibles riscos do aspartamo: non dana o cerebro, nin o sistema nervioso, nin afecta o comportamento ou á función cognitiva. Segundo os expertos, para que o aspartamo tivese efectos negativos, o seu consumo tería que ser moi alto durante toda a vida dunha persoa, de maneira que se excedese a IDA. A EFSA o ejemplifica da seguinte maneira: un adulto duns 60 quilos tería que chegar a beber ata 12 latas ao día de 33 ml dun refresco todos os días da súa vida. O nivel de aspartamo que se usa en refrescos adoita ser, segundo a EFSA, de 3 a 6 veces inferior aos niveis máximos permitidos.
Que din os estudos sobre o aspartamo
Hai máis de 30 anos que se realizan estudos e investigacións destinadas a comprobar a seguridade do aspartamo. Unha das primeiras avaliacións exhaustivas realizouna o Comité Científico da Alimentación Humana (SCF) en 1984. Despois desta, seguíronlle outras revisións, en concreto, en 1988, 1997 e 2002. A nova avaliación sobre o aspartamo responde á necesidade de dar respaldo científico á seguridade deste edulcorante, posta en cuestión en 2009 polo europarlamentario Wolfgang Bulfon á Comisión Europea. Entón, expuxéronse cuestións como que o “aspartamo pode prexudicar a saúde” e provocar “danos cerebrais, efectos similares á esclerose múltiple, epilepsia, depresións ou tumores” e, en doses inferiores a 1,5 g/día, “hemicrania, trastornos do tracto intestinal e cambras”. Con estas conclusións, desde o Parlamento Europeo preguntouse que tiña previsto facer a Comisión para protexer aos consumidores e que medidas considerábanse respecto diso.
Os datos actuais descartan posibles riscos asociados co consumo de aspartamo
A Comisión respondía a esta cuestión afirmando que o uso de edulcorante está regulado pola Directiva 94/35/CE, segundo a cal só se autorizan os aditivos alimentarios se a EFSA (ou o seu antecesor, o Comité Científico da Alimentación Humana, o SCF) avaliou a súa seguridade. A Axencia de Normas Alimentarias británica tamén solicitou en 2001 revisar a seguridade do aspartamo, polo que o SCF considerou máis de 500 estudos publicados entre 1988 e 2001. En 2002, o Comité concluíu que “non había necesidade de revisar os resultados da avaliación de riscos sobre a IDA establecida para o aspartamo de 40 mg/kg de peso corporal”.
En 2011 , tamén desde o Parlamento Europeo pediuse á Comisión Europea accións para protexer aos consumidores dos posibles riscos do aspartamo, tras considerar dous estudos anteriores, realizados en 2010 pola Fundación Europea Ramazzini, que relacionaban o aspartamo con riscos de cancro en ratos. Entón, o Parlamento Europeo solicitaba novas revisións adicionais. Os datos actuais que ofrece a EFSA descartan posibles riscos asociados co consumo non só de aspartamo, senón tamén de tres constituíntes deste edulcorante: fenilalanina, metanol e acedo aspártico.
Os estudos sobre os riscos deste tres produtos de degradación conclúen que a fenilalanina, un aminoácido que se atopa en numerosos alimentos, é tóxico pero en niveis altos, sobre todo para o desenvolvemento do feto en mulleres que sofren fenilcetonuria. O metanol, presente en alimentos como froitas e verduras, convértese en tóxico cando a exposición é extremadamente alta, e que o metanol derivado do aspartamo é “unha pequena parte da exposición total”. Para o ácido aspártico, a EFSA considera que non existen evidencias de neurotoxicidad asociadas e que non expón riscos para o consumidor.
Futura avaliación dos aditivos
Está previsto que a EFSA avalíe de novo, en 2020, todos os aditivos alimentarios que se autorizaron na UE antes de xaneiro de 2009. Para iso, estableceuse un mecanismo destinado a simplificar esta laboriosa tarefa. Para aqueles aditivos que contan con avaliacións máis recentes, como é o caso do aspartamo, programáronse os traballos para o final do período. As prioridades son aditivos como conservantes e emulsionantes, cuxas últimas avaliacións se realizaron antes que os edulcorantes, segundo a EFSA.
