O pasado 28 de xaneiro o Parlamento e o Consello europeos recibiron dúas novas propostas regulamentarias relativas a normas de hixiene destinadas a explotadores de empresas alimentarias e, en xeral, todos os axentes económicos do sector alimentario que manipulen produtos alimenticios de orixe animal. As normas, de obrigado cumprimento una vez aprobadas, determinará o cumprimento de novas obrigacións paira un sector pouco afeito ao control dos seus produtos, o da produción primaria, tanto vexetal como animal.
As normas transmitidas ao Parlamento e ao Consello europeos paira a súa aprobación son a Proposta modificada do Regulamento comunitario relativo á hixiene dos produtos alimenticios e a Proposta modificada do Regulamento comunitario polo que se establecen as normas específicas de hixiene dos alimentos de orixe animal. Una vez aprobadas, diferentes normas comunitarias quedarán refundidas en senllos Regulamentos e a súa aplicación será directa en cada un dos Estados membros, sen necesidade de adaptar a normativa comunitaria ao ordenamento xurídico nacional mediante o acto da transposición.
A Proposta de Regulamento obriga a todos os axentes económicos a garantir a inocuidad dos alimentos na súa produción, elaboración e distribución
A nova regulación establece, polo que respecta á primeira Proposta, una base común paira o cumprimento das normas xerais de hixiene por todos os explotadores de empresas alimentarias; e no que refire á segunda, una regulación específica de hixiene, que deberán respectar todos os axentes económicos do sector alimentario que manipulen produtos alimenticios de orixe animal.
O obxectivo principal das normas de hixiene, tanto xerais como específicas, é garantir un elevado nivel de protección dos consumidores en relación coa seguridade dos alimentos. A consecución do citado obxectivo determinará o cumprimento de novas obrigacións paira un sector pouco afeito ao control dos seus produtos, o da produción primaria, tanto vexetal como animal.
Normas comúns de hixieneA Proposta de Regulamento relativo á hixiene dos produtos alimenticios incide de maneira especial sobre un aspecto esencial da seguridade dos alimentos: o seu inocuidad. Una vez sentados os principios e requisitos xerais da lexislación alimentaria a través do Regulamento (CE) 178/2002, conviña establecer una normativa común complementaria na que se recollesen os principios xerais paira garantir a hixiene dos alimentos en todas as etapas de produción, transformación e distribución. Neste sentido, amplíanse e unifican as obrigacións dos diferentes operadores económicos alimentarios en canto ás “medidas e condicións necesarias paira controlar os perigos e garantir a aptitude paira o consumo humano dun produto alimenticio tendo en conta a súa utilización prevista”.
No entanto, o lexislador comunitario, consciente da situación de determinados produtores (produción tradicional de alimentos e pequenos produtores), introduce certa flexibilidade no cumprimento estrito das normas de hixiene, tanto polo que respecta aos seus principios, como aos procedementos e obrigacións legais. Do mesmo xeito, exclúe do seu ámbito de aplicación -por consideralas operacións subsidiarias- tanto a produción primaria e a preparación doméstica de produtos alimenticios paira uso ou consumo privado como a subministración directa de pequenas cantidades de produtos primarios ao consumidor final ou a comercios ou restaurantes locais.
Produción primaria e control de perigosEntre os principios que deben cumprir todos os explotadores de empresas alimentarias con respecto ás normas de hixiene, a norma propón manter o sistema HACCP (sistema de análise de perigos e puntos de control crítico) paira controlar os riscos microbiológicos e químicos nos alimentos. Con todo, no ámbito da produción primaria -tanto vexetal como animal- o control destes riscos deberá facerse, atendendo aos criterios das Propostas, mediante as denominadas guías de prácticas correctas (nacionais ou comunitarias), como instrumentos voluntarios a fin de garantir un elevado nivel de hixiene dos alimentos. Un aspecto que deberá solucionarse, antes da súa aprobación, reside en que guía deberá prevalecer, se a nacional ou a comunitaria. Una das emendas introducidas na primeira Proposta de Regulamento estima prevalente a comunitaria sobre a nacional, e a Comisión considera que “os explotadores de empresas alimentarias deberían ter liberdade paira aplicar a que desexen”.
O que si está perfectamente definido é que as mencionadas guías, xa sexan nacionais ou comunitarias, conterán orientacións sobre as prácticas correctas de hixiene paira o control do risco na produción primaria. Neste sentido, deberán incluír información apropiada sobre os riscos que poidan xurdir e as accións paira controlalos, incluídas as medidas establecidas pola lexislación comunitaria e nacional ou en programas comunitarios e nacionais. Entre os perigos e medidas que poderán incluírse destacan os relativos ao control da contaminación, como as micotoxinas, os metais pesados e o material radioactivo; a utilización da auga, os residuos orgánicos e os fertilizantes; o uso correcto e apropiado dos axentes fitosanitarios e o seu trazabilidad; o uso correcto e apropiado dos medicamentos veterinarios e os aditivos dos pensos e o seu trazabilidad; e a preparación, o almacenamento, o uso e a trazabilidad dos pensos.
Tamén poderán incluírse medidas de protección paira evitar a introdución de enfermidades contaxiosas transmisibles aos seres humanos a través dos alimentos, e calquera obrigación que comporte o deber de notificar á autoridade competente tal circunstancia; así como os procedementos, as prácticas e os métodos paira garantir que os alimentos se producen, manipulan, envasan, almacenan e transportan en condicións hixiénicas adecuadas, incluída una limpeza e un control de parásitos efectivos.
NORMAS XERAIS DE HIXIENEAplicando o principio da flexibilidade no cumprimento dos requisitos xerais de hixiene, a normativa dispón que os explotadores de empresas alimentarias deberán velar, “na medida do posible”, por que os produtos primarios estean protexidos fronte á contaminación, tendo en conta calquera transformación que poidan experimentar posteriormente. Ademais, deberán cumprir aquelas normas comunitarias e nacionais relativas ao control de perigos na produción primaria, entre as que se inclúen aquelas que sexan necesarias paira controlar a contaminación procedente do aire, chan, auga, pensos, fertilizantes, medicamentos veterinarios, axentes fitosanitarios e biocidas; así como o almacenamento, manipulación e eliminación de residuos; e as medidas relativas á saúde e o benestar dos animais e a saúde das plantas que teñan implicacións paira a saúde humana.
A fin de garantir a inocuidad dos produtos primarios, os produtores deberán adoptar medidas con respecto á limpeza e desinfección de instalacións, equipos, instrumentos, vehículos, caixas, embarcacións e recipientes; limpeza de animais e produtos vexetais; desparasitación; prevención de perigos biolóxicos, químicos ou físicos; prevención de contaminación por residuos ou sustancias perigosas; prevención de enfermidades contaxiosas transmisibles aos seres humanos; utilización de aditivos paira pensos e medicamentos veterinarios; e análise de mostras. E derivada da súa función de controlar os perigos derivados da produción primaria, a nova regulación imponlles a obrigación inescusable de informar á autoridade competente cando exista a sospeita de que un problema pode afectar á saúde humana.
RexistroPor outra banda, o sistema de control de perigos non podería verificarse se non se impuxese, de forma adicional, a obrigación de rexistro das medidas tomadas paira a prevención dos riscos alimentarios. A información que obrigatoriamente debe conter o rexistro deberá comunicarse, cando sexa pertinente, tanto á autoridade competente, como aos explotadores de empresas alimentarias receptoras de produtos primarios de orixe animal e vexetal.
A documentación rexistral constitúe una proba idónea paira dilucidar responsabilidades administrativas, civís e penais, no seu caso. Por iso, o rexistro que corresponde aos produtos primarios comprenderá, segundo sexan de orixe animal ou vexetal, a natureza e orixe dos pensos ou información sobre a utilización de axentes fitosanitarios e de herbicidas; os medicamentos veterinarios administrados aos animais e outros tratamentos que se lles dispensaron, as datas de administración e os prazos de espera; a aparición de enfermidades ou parásitos que poden afectar á inocuidad dos produtos; e os resultados e informes das análises que teñan importancia paira a saúde humana.
