O marco xurídico da seguridade alimentaria ten entre os seus obxectivos prioritarios a garantía do dereito básico dos consumidores á protección contra os riscos que poidan afectar a súa saúde e a súa seguridade. Paira iso, no futuro próximo os operadores económicos deberán cumprimentar una advertencia máis adecuada dos riscos alimentarios e os poderes públicos deben implantar un plan de formación e de educación do consumidor en seguridade alimentaria.
Todos os que interveñen na cadea alimentaria, incluídos os poderes públicos, teñen a obrigación de evitar que os alimentos sexan un perigo ou produzan danos na saúde dos consumidores. Aos explotadores das empresas alimentarias compételles a implantación dun sistema eficaz de seguridade alimentaria e, aos poderes públicos, verificar o cumprimento correcto destes últimos da normativa alimentaria.
A necesidade de alcanzar un nivel elevado de seguridade alimentaria precisa a incorporación dos principios básicos sobre inocuidad e aptitude dos alimentos paira o consumo que se establecen no novo marco xurídico. Estes principios débense implantar desde a produción alimentaria até o consumo, pois demanda un enfoque integral e completo – da granxa á mesa- no que o produtor, o procesador, o distribuidor, o vendedor e o propio consumidor teñen a súa propia parcela de responsabilidade.
A comunicación do risco: o elemento preventivo
A protección do consumidor é considerada un aspecto fundamental na política preventiva. Agora trátase de evitar posibles consecuencias negativas paira a saúde do consumidor, incluso a daqueles danos que poidan presentarse tras un longo período de tempo ou que poidan afectar á descendencia do propio consumidor.
Parece ser que paira iso requírese unha análise e una avaliación do risco, derivada do consumo de alimentos, rigorosos a fin de evitar posibles danos; e se iso non é posible, reducilos a niveis mínimos e aceptables, identificalos e proceder á súa comunicación ao consumidor.
A normativa básica sobre a defensa dos consumidores xa prevé a incorporación dunha información veraz, eficaz e suficiente sobre instrucións ou indicacións paira o seu correcto consumo, advertencias e riscos previsibles.
Non cabe ningunha dúbida: os consumidores teñen un dereito esencial e básico a que se lles evite o risco polo consumo de alimentos. Isto constitúe una obrigación principal que afecta a todos os operadores económicos que interveñen ao longo de toda a cadea alimentaria até a posta a disposición do produto ao consumidor. Pero que ocorre, una vez que se cumprimentou por parte do produtor, importador, distribuidor ou comerciante, a súa obrigación de información sobre o risco alimentario? Xérase algún tipo de obrigación paira o consumidor?
O consumidor non é suxeito pasivo da seguridade alimentaria
As obrigacións sobre información de riscos que incumben aos explotadores de empresas alimentarias (produtores, distribuidores, importadores e comerciantes), una vez cumprimentadas, transfórmanse – irremediablemente – en obrigacións propias do consumidor sobre as condutas ou pautas a seguir no consumo de alimentos.
O consumidor, desde que adquire o produto ata que o consome, debe seguir todas aquelas instrucións, indicacións e advertencias que lle son comunicadas a través da etiqueta ou por outros medios, e observar todas aquelas condutas que lle sexan exixibles, segundo a información e a formación recibida, con respecto a todos aqueles aspectos relacionados co consumo do alimento, como poden ser a conservación, a manipulación ou a inxestión do produto.
A información e a formación recibidas polo consumidor constitúen un elemento preventivo básico sobre a evitación dos riscos que se derivan do consumo alimentario. Pero a información que o produtor, distribuidor ou importador ofrecen a través da etiquetaxe dos produtos e a formación pública dos cidadáns en materia de consumo, NON é “gratuíta” paira o consumidor. E é que, o que antes era un dereito do consumidor a cumprimentar polo produtor, convértese – agora, e por efecto do deber cumprido – nunha obrigación propia do consumidor, que de non ser observada convértenlle en único responsable dos danos que puidese ocasionarlle o consumo de alimentos.
Xuízo aos alimentos: o consumidor decidirá en última instancia
Una vez que o consumidor está adecuadamente informado e formado sobre os riscos alimentarios que poden derivarse no seu propio ámbito, convértense en xuíz final e analizador-evaluador directo da seguridade do alimento que adquire e consome.
A última decisión sobre a inocuidad ou aptitude paira o consumo do produto en cuestión é competencia exclusiva do consumidor. Entre outras cuestións, deberá comprobar se o produto é sospeitoso de conter algún perigo, se está intacto ou foi danado, se se abriu antes da compra ou está caducado, se foi adecuadamente conservado ou manipulado, ou que o seu contido non debe ser utilizado segundo determinadas condicións, ou se o consumo do produto presenta algún tipo de contradición paira el mesmo ou paira algún membro da súa familia (por exemplo: ser alérxico a determinados ingredientes).
Polo que respecta aos produtos envasados, una vez abertos, debe estar alerta de determinadas características propias do produto que lle poidan facer sospeitar da presenza dalgún perigo paira a súa saúde.
Pero paira facer do consumidor un “xuíz xusto e responsable” paira preservar a súa propia saúde e a súa seguridade, aínda queda un longo camiño por percorrer: Os operadores económicos deben de proceder a cumprimentar una advertencia máis adecuada dos riscos alimentarios; e os poderes públicos deben implantar un plan de formación e de educación do consumidor en seguridade alimentaria que sexan eficaces paira protexer os seus dereitos básicos.
