O aspartamo é unha sustancia química cun enorme poder edulcorante. É unhas duascentas veces máis doce que o azucre convencional, pero apenas achega calorías. Na actualidade, é un dos edulcorantes máis utilizados en todo o mundo e forma parte de alimentos como bebidas, doces, sobremesas, derivados lácteos, chicles, produtos dietéticos e edulcorante de mesa, entre outros. No últimos trinta anos, o aspartamo estivo suxeito a unha gran cantidade de estudos para determinar a súa seguridade como aditivo alimentario. Todos concluíron que é inocuo para os usos aos que está destinado.
Por mor de diversas publicacións científicas sobre posibles novos efectos adversos, persiste a preocupación pública sobre a inocuidad do aspartamo, promovida en moitos casos polas falsas publicacións que circulan sobre este aditivo . Consciente diso, en maio de 2010, a Autoridade Europea de Seguridade Alimentaria (EFSA) convocou o seu Foro Consultivo, integrado por membros das distintas axencias nacionais, para valorar que facer respecto diso. Este grupo de expertos confirmou durante o ano pasado a validez de todos os ditames publicados pola EFSA sobre a inocuidad do aditivo, aínda que non descartou que o seu consumo poida levar algúns efectos adversos, como alerxia, trastornos intestinais ou perda de memoria.
En leste mesmo camiño, a Axencia Británica de Normas Alimentarias (FSA) decidiu levar a cabo un ensaio clínico para investigar as posibles reaccións de sensibilidade ao aspartamo que declaran algunhas persoas cando consomen alimentos que o conteñen. Este estudo, aínda en marcha, verifica reaccións adversas e podería servir para orientar novos estudos toxicolóxicos do aspartamo. A Axencia Nacional de Seguridade Sanitaria francesa (ANSES) tamén traballa nun estudo achega do risco e beneficio nutricional dos edulcorantes autorizados, co fin de elaborar recomendacións para os grupos vulnerables.
É inocuo o aspartamo?
A última avaliación do aspartamo data do ano 2000 e elaborouna o Comité Mixto en Aditivos Alimentarios (JECFA) da FAO/OMS. O Comité estableceu na avaliación do ano 1980 unha inxesta diaria admisible de 0-40mg/kg de peso corporal e día. Este dato estimouse a partir da dose que non causa efectos adversos detectables (NOAEL). O Comité declarou que non hai datos que demostren que o aspartamo sexa cancerígeno. Engadiu que tamén se avaliaron varios estudos realizados a diferentes grupos de poboación, como persoas adultas, adolescentes, persoas obesas ou diabéticos, e en ningún acháronse datos de efectos toxicolóxicos significativos. A Autoridade Europea de Seguridade Alimentaria (EFSA) e o seu predecesor, o Comité Científico de Alimentación (SCF), confirmaron durante os anos 1984, 1988, 1997, 2002, 2006 e 2009 a seguridade e inocuidad do aspartamo como aditivo alimentario. Este grupo de científicos, por tanto, concluíu que non hai necesidade de revisar a inxesta diaria admisible deste aditivo.
Varios estudos realizados en anos distintos demostraron a seguridade e inocuidad do aspartamo como aditivo alimentario
Con todo, durante o ano 2010 publicáronse dous estudos que non achegaban os mesmos datos. Un centrábase no seu efecto cancerígeno en ratos, realizado polo Instituto Ramazzini de Bolonia (Italia), e o outro é un estudo epidemiolóxico acerca da asociación entre o consumo de bebidas carbonatadas que conteñen edulcorantes e un aumento da frecuencia nos partos prematuros, levado a cabo por expertos daneses.
O primeiro estudo indica un notable aumento da incidencia de tumores hepáticos e pulmonares nos ratos machos, pero para a EFSA estes datos non permiten afirmar que o aspartamo sexa cancerígeno. Critica a metodoloxía do estudo e argumenta que non segue os protocolos establecidos e que os ratos utilizados no experimento tiñan unha elevada taxa de tumores pulmonares e hepáticos espontáneos.
No segundo estudo, avalíase a relación entre o consumo de bebidas refrescantes e os partos prematuros, xa que é un feito real. Nesta ocasión, a EFSA considera que o estudo está ben elaborado, pero engade que só permite establecer unha asociación entre o consumo de edulcorantes das bebidas e o risco dun parto prematuro, pero non o considera unha relación causal. Defende a hipótese de que o metanol que contén o aspartamo pode provocar unha hipertensión na nai e engade que na maioría dos casos as bebidas refrescantes levan na súa composición máis dun aditivo, co que non se pode sinalar ao aspartamo como o único causante directo.
A súa composición química
O aspartamo está composto polo ácido L-apspartico e o L-fenilalanina e un grupo metilo. Durante a dixestión, unha hidrólisis rómpeo e libéranse os dous aminoácidos en forma de metanol. Este absórbese e pasa ao torrente sanguíneo. A fenilalanina é un dos denominados aminoácidos esenciais, é dicir, que o corpo non pode fabricar e débeos obter dos alimentos. O ácido aspártico non é un aminoácido esencial, xa que o corpo pódeo fabricar a partir doutros aminoácidos. No entanto, estas non son razóns de peso, posto que un vaso de leite contén seis veces máis fenilalanina e trece veces máis acedo aspártico que un vaso de refresco edulcorado.
A froita madura, os zumes de froita e os legumes conteñen pequenas cantidades de metanol ou de sustancias que, igual que o aspartamo, convértense en metanol durante a dixestión. En definitiva, o aspartamo resulta ser un aditivo prescindible en canto a composición química.
En ocasións, o aspartamo coñécese como “o doce veleno”. Como alternativa a este confuso aditivo, desenvolveuse a “doce revolución”. Na natureza fórmase a “Stevia rebaudiana”, unha herba orixinaria de Paraguai que xa se cultiva en case todo o mundo. A estevia é un edulcorante natural e acalórico, cunha potencia 300 veces superior ao azucre de mesa. O seu poder edulcorante débese aos seus principios activos non fermentativos, denominados esteviósidos. Este vexetal ten propiedades medicinais, como antiácida, diurética, dixestiva, antibacteriana bucal, hipoglucemiante (diminúe o nivel de azucre en sangue) e hipotensora (diminúe a tensión arterial). É recomendable tomala como infusión polos seus efectos medicinais e, como sustitutivo do azucre convencional ou dos edulcorantes sintéticos, consómese tamén en formato líquido ou en po.
