As investigacións realizadas ata agora determinaron que a influencia xenética é o factor determinante no desenvolvemento da nova variante humana do mal das «vacas tolas» (vCJD), o que podería permitir coñecer cal é o tamaño da poboación potencialmente sensible. Pero isto non é suficiente xa que, ademais de determinar a poboación sensible, deberíase coñecer o nivel de infección estimable nas persoas.
Desde a aparición dos primeiros casos humanos da nova variante da enfermidade de Creutzfeldt-Jacob, destináronse varios estudos a coñecer o número de persoas realmente afectadas pola enfermidade, así como a prevalencia entre os consumidores.
Ata o momento, o número de casos humanos no Reino Unido foi baixo (156), en comparación co número de casos animais en leste mesmo país (máis de 37.000), aínda que se descoñece con precisión a evolución que vai seguir no futuro. Con todo, recentemente confirmouse a existencia dun posible caso humano en España, o que indubidablemente volveu a pór en primeira liña o problema das «vacas tolas». A principal preocupación para os consumidores é coñecer cal é o seu risco real e se se está facendo todo o posible para tentar solucionalo.
Formas da proteína modificada
As principais formas da proteína priónica (PrPSc) con capacidade infecciosa son catro, descritas no tecido cerebral de persoas coa enfermidade de Creutzfeldt-Jacob:- Enfermidade clásica (CJD): Estas persoas posúen os tipos 1 a 3 de PrPSc.
- Nova variante (vCJD): Posúen o tipo 4 da proteína PrPSc.
Estas formas están codificadas xeneticamente, o que implica que o tipo de enfermidade ou variante fenotípica poden ser diferentes, segundo as persoas afectadas. Da mesma forma, unha persoa pode ser sensible ou resistente á infección priónica, dependendo, fundamentalmente, da súa sensibilidade xenética.
Estudos epidemiolóxicos e clínico-patolóxicos, xunto coas análises da proteína priónica patolóxica (PrPsc), indican que a nova variante da enfermidade de Creutzfeldt-Jacob (vCJD) está intimamente relacionada coa responsable da encefalopatía esponxiforme bovina (EEB).
No entanto, como se indicou, non só existe un tipo de proteína anómala. Estas pódense clasificar en función das súas propiedades biolóxicas na transmisión a animais de laboratorio e mediante análise de tipo físico e químico.
Exposición aos priones de orixe animal
Ata o momento confirmáronse 150 casos humanos da vCJD, e as previsións indican que a cifra pode aumentar
Entre 1980 e 1996 púxose no mercado de carne do Reino Unido uns 750.000 animais sacrificados para consumo humano. Isto significa, segundo a Unión Europea, que máis de 500.000 británicos tiveron un contacto evidente e continuado cos priones modificados de orixe animal.
Evidentemente, produciuse unha importante especulación sobre o número de casos humanos que van aparecer nun futuro próximo, chegando a aventurar que millóns de persoas puideron ter contactos esporádicos coas proteínas infecciosas.
Os datos existentes sobre a vCJD están a indicar o nivel de afectación esperable en humanos. Ata o momento, confirmáronse 150 casos humanos e estase pendente da confirmación de 6 casos máis. Desgraciadamente, só poden ser diagnosticados casos humanos, de forma definitiva, despois da morte das persoas afectadas e tras unha toma de mostra do seu tecido nervioso.
Actualmente, está a realizarse un estudo con máis de 100.000 mostras de humanos no Reino Unido, o que poderá dar unha idea da extensión real da enfermidade no ser humano e do perigo latente para outros países tamén afectados. En España, este estudo non se está desenvolvendo, xa que a crise alimentaria pasou hai anos e o consumo de carne recuperouse aos valores normais despois de 4 anos de evolución.
Segundo os datos proporcionados polas autoridades españolas, no Reino Unido aparece un caso humano, aproximadamente, por cada 250 casos animais. En España detectáronse ata hoxe 574 animais, o que podería facer esperables 2 casos humanos. No entanto, os casos en persoas están relacionados co consumo de vísceras de animais afectados de idades superiores aos 24-36 meses. Debido a que no noso país o consumo de carne de vacún é de animais de menos de 12 meses, deberíase esperar unha menor prevalencia da enfermidade nos humanos.
A aparición dun caso humano non dá ningunha idea concreta da avaliación futura. Si indica, con todo, que a exposición á que nos vimos sometidos antes do control exhaustivo da alimentación dos animais e dos seus produtos derivados vainos a vir reflectida ao longo dos próximos anos.
Sensibilidade xenética
Os xenes humanos que determinan a sensibilidade aos priones modificados, procedentes de animais enfermos, son os que codifican a síntese da proteína PrP normal. No codón 129 do xene humano PrP é onde se atopa a información que finalmente determinará se esa proteína posúe nunha posición específica tanto metionina como valina. Este é o codón fundamental na sensibilidade dos humanos a sufrir a vCJD, xa que todos os pacientes analizados ata a data son homocigotos para a metionina neste codón.
Utilizando ratos transxénicos demostrouse que, inoculando directamente os animais con extracto de cerebro de animais enfermos, homocigotos para a valina, a outros tamén homocigotos para o mesmo aminoácido, non se reproducía a enfermidade na maioría dos animais afectados. Con todo, cando se inoculan ratos homocigotos para a metionina a partir de cerebros de ratos homocigotos para a valina, obtíñase un 77% de animais afectados por unha forma subclínica correspondente ao tipo 4 e un 23% de afectados o tipo 2.
Estes resultados indican que o polimorfismo no codón 129 determina os diferentes tipos de fenotipos da enfermidade e, desta forma, a infección humana con priones de orixe bovina non se reducirá a unha única enfermidade, senón a diferentes tipos similares á vCJD, dependendo do genotipo das persoas afectadas.
Ata o día de hoxe, a maior parte dos casos foron obtidos de grupos de poboación comprendidos entre os 15 e os 34 anos. A partir desta idade, a proporción de casos diminúe de forma significativa, ata os 50. Ata agora non se detectaron casos en persoas de máis de 50 anos.
Por outra banda, os datos actuais sinalan que, ademais da idade, a presentación dos casos dependerá do período de incubación das encefalopatías esponxiformes transmisibles. Neste sentido, non existe consenso sobre o tempo necesario para que unha persoa comece a manifestar síntomas clínicos, aínda que os novos datos poden empezar a arroxar un pouco de luz a este confuso panorama.
As evidencias científicas en relación a outras encefalopatías transmisibles humanas indican que o período de incubación pode prolongarse ata os 60 anos en total. Segundo estes datos, os casos actuais poderían estar asociados aos individuos novos máis sensibles, mentres que a medida que os períodos de incubación vaian aumentando, farao tamén a idade das persoas afectadas. Por tanto, sería esperable que o maior número de casos acumulados humanos désese cara ao ano 2.040.
Evidentemente, para poder determinar se isto é certo é necesario algo máis de tempo, aínda que cada vez os datos poderán permitir precisar mellor a evolución futura.
Hill A.F., Desbruslais M., Joiner S., Sidle K.C.L., Gowland I, Collinge J. 2004. The same prion strain causes vCJD and BSE. Nature. 389(2):448-450.
Wadsworth JD, Asante EA, Desbruslais M, Linehan JM, Joiner S, Gowland I, et ao. 2004. Human Prion Protein with Valine 129 Prevents Expression of Variant CJD Phenotype. Science. 11:10.1126-1103932.
