A auga é fundamental para a vida, tanto humana como animal, pero pode chegar a ser prexudicial se non se aplican os controis oportunos que garantan o seu inocuidad. A contaminación pode estar provocada por residuos agrícolas, químicos, radioactivos ou domésticos. Tamén vulneran a súa seguridade partículas ou microorganismos que transforman as augas naturais en non aptas para o consumo humano. Aínda que a prevalencia de enfermidades orixinadas por esta inxesta non é significativa en España, en países en desenvolvemento si rexistran unha enorme repercusión na saúde. De aí a importancia de desenvolver un traballo continuo con medidas correctoras. A normativa comunitaria sobre a auga de consumo difire dun país a outro e non hai un único método de potabilización nin unha lei unificada. É fundamental avaliar con detalle a contaminación específica de cada territorio e examinar as necesidades e capacidades de cada rexión co fin de desenvolver unha normativa actualizada.
A auga potable pode utilizarse para diferentes fins. Un dos máis xeneralizados é o uso doméstico, tanto para a hixiene persoal como para a limpeza da casa ou da roupa. As esixencias de calidade nestes casos non son tan elevadas como as doutros usos habituais, entre eles a manipulación de alimentos (limpeza, cocción, etc.), que esixen un proceso de desinfección para potabilizarla.
Saneamento seguro
A desinfección elimina os posibles patógenos e evita infeccións. Realízase mediante a adición de produtos químicos reactivos, en especial de gas cloro ou hipoclorito sódico, que crean unha barreira contra numerosos tipos de patógenos, sobre todo bacterias. Na contaminación residual, o cloro utilízase como protección parcial contra concentracións baixas de patógenos e a súa posible proliferación.
A maneira habitual de desinfectar a auga é mediante a adición de gas cloro ou hipoclorito sódico
Para que este actúe, é necesario un tempo mínimo de 30 minutos. Se pasado este período o cloro residual da concentración está entre 0,2 e 0,6 miligramos por litro (mg/l), considérase que a desinfección se realizou con éxito. Se aparece un cheiro ou gusto desagradable na auga, é sinal de que houbo un exceso de cloración, aínda que non comporta perigo para a saúde. Con todo, valores inferiores a 0,2 mg/l indican unha insuficiente desinfección da auga, co que o proceso debe repetirse.
O uso destes produtos químicos no tratamento pode xerar subproductos, aínda que os seus efectos para a saúde son mínimos se se comparan cos que poderían aparecer sen unha adecuada desinfección e, ademais, son fáciles de controlar e medir. Recoméndanse análises frecuentes durante todo o proceso.
Sistemas de vixilancia
Os organismos encargados de controlar os sistemas de potabilización da auga deben realizar exames externos e xornais de todos e cada un dos aspectos relacionados coa seguridade. Os provedores responsabilízanse tamén de realizar controis regulares do monitoreo operativo e garantir que se aplican as prácticas de mellora en todo o sistema e durante o tratamento. A vixilancia require un sistema de inspeccións con auditorías dos subproductos xerados, análises e inspeccións sanitarias. O control debe abastecer desde as fontes ou concas de captación da auga ata todas as infraestruturas requiridas para o seu tratamento, almacenamento e sistemas de distribución.
O aspecto máis importante é a verificación da calidade microbiológica da auga, que supón análises continuas dos patógenos. Na maioría dos casos, avalíanse cando proceden da contaminación fecal, que son os máis perigosos. Esta verificación pódea levar a cabo tanto o provedor como os responsables da vixilancia do sistema.
Outro aspecto interesante é a calidade química da auga, que se basea na comparación dos resultados obtidos das análises cos valores de referencia (non representan un perigo para a saúde cando se consomen ao longo de toda unha vida). En elementos químicos perigosos, como o chumbo ou o nitrato, fíxanse uns valores de referencia que protexen ás poboacións vulnerables, de modo que se asegura tamén a protección global das persoas.
- Realizar de maneira regular a limpeza e a desinfección dos elementos que conteñen auga, como filtros e depósitos.
- Levar a cabo un mantemento constante e unha limpeza do aparello dosificador de cloro.
- Se aparecen roturas na rede de distribución, deben repararse o máis rápido posible e realizar un tratamento de desinfección no lugar da avaría. Desta maneira, evítase a posible contaminación externa.
- Os operarios deben protexerse durante a manipulación do cloro con luvas, lentes e botas homologadas.
- É imprescindible o uso de máscaras se se traballa con gas cloro. É recomendable ter un recipiente con amoníaco para detectar posibles fugas e unha ventilación adecuada en todo o establecemento.
- Os materiais e aditivos utilizados no tratamento da auga deben estar autorizados.
- Débese dispor en todo momento de recambios dos aparellos utilizados para que, en caso de avaría, poida emendarse o problema. De non ser así, hai risco sanitario.
- Hai que controlar e optimizar todas as operacións que se comprenden no tratamento da auga para lograr un rendemento constante e confiable.
- O almacenamento da auga despois de desinfectarla e antes de venderse aos consumidores mellora o tratamento, o cal favorece a loita contra algúns patógenos resistentes como certos virus.
