O pasado 27 de xullo entrou en vigor o Regulamento comunitario sobre produción e etiquetaxe dos produtos ecolóxicos, aplicable e obrigatorio a partir do 1 de xaneiro de 2009 en cada Estado membro. O novo marco xurídico abarca a produción ecolóxica vexetal, gandeira e de acuicultura, e substitúe a outro de 1991. Coas novas medidas preténdese asegurar a competencia leal e o funcionamento do mercado interior deste tipo de produtos, así como manter e xustificar a confianza do consumidor. A regulación inclúe normas sobre a recolección de plantas silvestres e algas, sobre conversión e sobre produción de alimentos procesados, incluído o viño, así como de pensos e fermento ecolóxico.
O recente Regulamento define a produción ecolóxica como un sistema xeral de xestión agrícola e produción de alimentos que combina prácticas ambientais cun elevado nivel de biodiversidade, a preservación de recursos naturais, a aplicación de normas esixentes sobre benestar animal e unha produción conforme ás preferencias de determinados consumidores por produtos obtidos a partir de sustancias e procesos naturais. Neste sentido, destaca o papel social dobre que os métodos de produción ecolóxicos desempeñan: por unha banda, achegan produtos a un mercado específico que responde á demanda de determinados consumidores e, por outro, bens públicos que contribúen á protección do medio ambiente, ao benestar animal e ao desenvolvemento rural.
As expectativas de crecemento do mercado de produtos derivados da produción ecolóxica precisa dun novo marco xurídico e da creación de condicións nas que este sector poida progresar de acordo coa evolución da produción e o mercado. A necesidade de mellorar e reforzar as normas comunitarias sobre agricultura ecolóxica e os requisitos de importación e control púxoa de manifesto a Comunicación da Comisión ao Consello e ao Parlamento Europeo sobre o Plan de actuación europeo da alimentación e a agricultura ecolóxicas. Nas súas conclusións, de 18 de outubro de 2004, o Consello convidou á Comisión a revisar o marco xurídico comunitario neste ámbito para simplificalo e asegurar a súa coherencia xeral e, en especial, establecer principios que fomenten a armonización de normas e, no posible, reducir o nivel de detalle.
Obxectivos e principios
A lexislación na UE sobre produción ecolóxica debe fomentar a armonización de normas e reducir o nivel de detalleO Regulamento comunitario fixa unha definición harmonizada do concepto de produción ecolóxica que ten como finalidade contribuír á transparencia e a confianza dos consumidores. A tenor do que dispón o Regulamento, a produción ecolóxica pretende asegurar un sistema viable de xestión agrario que respecte os sistemas e os ciclos naturais e preserve e mellore a saúde do chan, a auga, as plantas e os animais e o equilibrio entre eles. Ademais, debe contribuír a alcanzar un alto grao de biodiversidade, a realizar un uso responsable da enerxía e dos recursos naturais como a auga, o chan, as materias orgánicas e o aire, a cumprir rigorosas normas de benestar animal e responder as necesidades de comportamento propias de cada especie. Deben obterse, mediante procesos que non danen o medio ambiente, a saúde humana e o benestar dos animais nin a saúde das plantas, produtos de alta calidade e unha ampla variedade de alimentos que respondan á demanda dos consumidores.
A produción ecolóxica estará baseada nuns principios xerais e noutros específicos aplicables en materia agraria, así como en principios específicos aplicables á transformación de alimentos e pensos ecolóxicos. Desta forma, fíxase no deseño e a xestión dos procesos biolóxicos baseados en sistemas ecolóxicos que utilicen recursos naturais como organismos vivos e métodos de produción mecánicos, desenvolver cultivos e unha produción gandeira vinculados ao chan ou unha acuicultura que respecte o principio da explotación sustentable da pesca. Ademais, deben excluír o uso de OMG e produtos producidos a partir de OMG, salvo en medicamentos veterinarios, e basearse na avaliación de riscos e na aplicación de medidas cautelares e preventivas en caso necesario.
Dado que os organismos modificados xeneticamente (OMG) e os produtos producidos a partir destes son incompatibles co concepto de produción ecolóxica e a percepción do consumidor dos produtos ecolóxicos, non deben, por tanto, utilizarse na agricultura ecolóxica nin no procesado de produtos ecolóxicos. O obxectivo é que a presenza de OMG nos produtos ecolóxicos sexa a menor posible.
Outros principios están baseados na restrición do recurso a medios externos, a estrita limitación do uso de medios de sínteses a casos excepcionais nalgúns supostos, e a adaptación, no caso de que sexa necesario e no marco do Regulamento, das normas da produción ecolóxica tendo en conta a situación sanitaria, as diferenzas rexionais climáticas así como as condicións, as fases de desenvolvemento e as prácticas gandeiras específicas locais. Por último, o Regulamento prohibe a utilización de radiacións ionizantes para tratar alimentos ou pensos ecolóxicos, ou materias primas utilizadas en alimentos ou pensos ecolóxicos.
Etiquetaxe ecolóxica
Os alimentos procesados só deben etiquetarse como ecolóxicos cando todos ou a maior parte dos ingredientes de orixe agraria son ecolóxicos, segundo dispón o Regulamento. Con todo, establece normas de etiquetaxe especiais para alimentos procesados que conteñan ingredientes agrarios que non poidan obterse ecoloxicamente, como sucede cos produtos da caza e a pesca. De forma ampliada, e para informar adecuadamente o consumidor, fomentar a transparencia do mercado e o uso de ingredientes ecolóxicos, será posible referirse a a produción ecolóxica na lista de ingredientes en determinadas condicións.A norma aposta claramente pola defensa da competencia leal para protexer aos consumidores. Neste sentido, deberá evitarse o uso en produtos non ecolóxicos dos termos empregados para distinguir os produtos ecolóxicos, en toda a Comunidade e independentemente da lingua utilizada. Esta protección debe incluír tamén os termos derivados ou abreviaturas habituais destes termos, tanto se se utilizan aisladamente como combinados.
Doutra banda, o logotipo UE deberá ser obrigatorio en todos os alimentos ecolóxicos envasados producidos na Comunidade. Ademais, o uso do logotipo UE deberá poder ser voluntario no caso de produtos ecolóxicos sen envasar producidos na Comunidade ou de produtos importados de terceiros países. A utilización do logotipo UE estará limitada aos produtos que unicamente, ou case, conteñan ingredientes ecolóxicos. Por iso, non deberá autorizarse a súa utilización na etiquetaxe de produtos obtidos durante a fase de conversión ou de alimentos procesados nos que menos do 95% dos seus ingredientes de orixe agraria sexan ecolóxicos.
Sempre que se utilice o logotipo UE deberase informar os consumidores do lugar no que se obtiveron as materias primas agrarias. O obxectivo é evitar que se produzan prácticas fraudulentas e calquera posible confusión dos consumidores sobre a orixe comunitaria ou non comunitario do produto. Na produción ecolóxica non poderán utilizarse OMG nin produtos obtidos a partir de ou mediante OMG como alimentos, pensos, coadyuvantes tecnolóxicos, produtos fitosanitarios, abonos, acondicionadores do chan, sementes, material de reprodución vexetativa, microorganismos nin animais. O Regulamento non permite etiquetar como ecolóxico ningún produto que deba etiquetarse como portador de OMG, consistente en OMG ou producido a partir de OMG.
Un produto inclúe termos que se refiren ao método de produción ecolóxico cando, na etiquetaxe, publicidade ou documentos comerciais, o produto ou as súas materias primas para alimentación animal descríbanse en termos que suxiran ao consumidor que se obtiveron conforme á norma comunitaria. En particular, os termos enunciados no seu anexo, os seus derivados ou abreviaturas, tales como bio e eco, utilizados aisladamente ou combinados, poderán empregarse en toda a Comunidade e en calquera lingua comunitaria para a etiquetaxe e a publicidade cando se cumpren os requisitos establecidos no Regulamento. Na etiquetaxe e a publicidade de todo produto agrario vivo ou non transformado só poderán utilizar termos que fagan referencia ao método de produción ecolóxico cando ademais todos os ingredientes do produto producíronse de conformidade cos requisitos do Regulamento de referencia.
Os termos bio e eco non poderán empregarse en ningún punto da Comunidade nin en ningunha lingua comunitaria para a etiquetaxe, a publicidade e os documentos comerciais dos produtos que non cumpran os requisitos establecidos no presente Regulamento, a menos que non se apliquen a produtos agrarios en alimentos ou pensos ou que claramente non teñan ningunha relación coa produción ecolóxica. Ademais, non se utilizará ningún termo, incluídos os utilizados nas marcas rexistradas, nin prácticas usadas na etiquetaxe nin na publicidade que poidan inducir a erro ao consumidor ou ao usuario suxerindo que un produto ou os seus ingredientes cumpren os requisitos establecidos na nova disposición regulamentaria. Obviamente, e a tenor do que se comentou, os termos de referencia non poderán aplicarse a produtos en cuxo etiquetaxe ou publicidade deba indicarse que o produto en cuestión contén OMG, está composto de OMG ou se produce a partir de OMG conforme ás disposicións comunitarias.
No relativo aos alimentos transformados, os termos bio ou eco poderanse empregar na denominación de venda sempre que cumpran as normas xerais de produción de alimentos transformados e polo menos o 95%, expresado en peso, dos ingredientes de orixe agrarios sexan ecolóxicos. Ademais, permite o seu emprego na lista de ingredientes e, no mesmo campo visual que a denominación de venda, sempre que o ingrediente principal sexa un produto da caza ou a pesca, conteña outros ingredientes de orixe agraria que sexan ecolóxicos na súa totalidade, e cumpran certas normas xerais.
- Regulamento (CE) número 834/2007 do Consello de 28 de xuño de 2007 sobre produción e etiquetaxe dos produtos ecolóxicos e polo que se derroga o Regulamento (CEE) número 2092/91. DOUE número L 189 de 20 de xullo de 2007.
