O mercado dos nutracéuticos apunta a unha clara expansión. Talvez por este motivo, as definicións e os conceptos andan un tanto revoltos. Desde quen sostén que basta con engadir aos produtos comerciais sustancias que acheguen un claro beneficio paira a saúde, até os que defenden o uso de técnicas fármaco-xenómicas paira garantir que ese efecto ten sentido. Ramón Cacabelos, director do Centro de Investigación Biomédica EuroEspes (CIBE), forma parte desta última categoría.
Ramón Cacabelos é neuropsiquiatra, director do Centro de Investigación Biomédica EuroEspes (CIBE), na Coruña, una clínica privada -cun 5% de capital público- especializada en enfermidades neurodegenerativas como o Alzheimer e o Parkinson. No CIBE tamén se investiga -1600 contribucións científicas nunha década, segundo o seu director-, e froito desa investigación son seis produtos patentados que se comercializan desde o ano pasado en farmacias españolas a través da empresa Ebiotec. Son nutracéuticos, compostos que Cacabelos define como «a medio camiño» entre os produtos naturais que ofrecen os herbolarios e os fármacos. Cacabelos opina que a demanda deste tipo de produtos será cada vez maior.
É un produto natural con acción terapéutica. É dicir, está a medio camiño entre os fármacos, que se obteñen na súa maioría por síntese química, e os produtos de herbolario. Así se definen os nutracéuticos no mercado internacional desde fai 20 anos. Nós comercializamos sete; son todos produtos biotecnológicos non desnaturalizados e derivados do mar.
Pois que están igual que na natureza. Nós purificamos as proteínas [el principio activo], pero non as modificamos. Por exemplo, algúns dos alimentos que comemos teñen as proteínas que nós comercializamos, pero ao cocer ese alimento se desnaturaliza a proteína. Nós pomos a proteína a disposición do que a consome, pero sen desnaturalizarla.
«Hai una clarísima fronteira entre os produtos de herbolario, os nutracéuticos e os fármacos»No proceso de biotransformación, nos métodos que se seguen até obter o produto. Trátase de eliminar sustancias que interferen mediante métodos e procedementos que non desnaturalizan a proteína aínda que si transforman a materia prima. Ademais os nosos produtos exercen una acción xenómico-específica.
Nosos nutracéuticos son produtos biolóxicos naturais cun perfil definido, serven paira iso e non paira outra cousa. A maioría son lipoproteínas. O noso liderado é en sistema nervioso: hiperlipemias, enfermidades neurodegenerativas… Traballamos en tres liñas principais: inmunopotenciadores, como Biodefensor; hipolipemiantes, como Lipoesar; e mineralizantes. Biodefensor é una lipoproteína con gran efecto sobre o sistema inmune. Lipoesar é una das cabezas de serie da empresa; hoxe é o único produto biotecnológico con acción antiarteriosclerótica do mercado internacional: por cada tres meses de tratamento con Lipoesar o tamaño da placa de ateroma redúcese nun 10%. Os mineralizantes son produtos extraídos de diferentes fontes naturais aos que se engaden minerais e vitaminas con acción terapéutica.
Non ten porqué selo. Diferénciase moi ben dun medicamento. Os medicamentos son sustancias químicas cunha acción definida; a maioría son de síntese, e teñen efectos secundarios que nunca teñen os nutracéuticos. Por iso non queremos que os nutracéuticos sexan considerados fármacos; sería metelos nun caixón ao que non pertencen.
Non hai ningún fármaco específico hoxe día contra a arteriosclerosis. Por tanto Lipoesar é agora o produto máis documentado contra esta enfermidade.
Moitos son froito de nosa propia investigación. O que facemos é centrarnos nos principais problemas de saúde. Por exemplo, a patoloxía cerebrovascular; que moléculas temos cerca que nos permitan actuar aí? Aquí o que temos á beira é o mar… Lipoesar en concreto salgue dun estudo epidemiolóxico que analiza que segmento da poboación ten menos colesterol. Observamos que viven nas costas e fixemos un estudo dos produtos que consumían. Despois pasamos aos ensaios con animais. Todo o desenvolvemento dos nosos produtos segue o criterio da FDA [Food and Drug Administration; organismo estadounidense que aprueba los fármacos y productos de consumo alimentario] e a normativa europea en canto a investigación clínica e preclínica.
«Se se mantén a tendencia, no futuro cada vez haberá menos produtos de sínteses e máis biotecnológicos»En dez anos sacamos seis patentes.
Por suposto, está todo publicado.
Non. A lexislación española cualifícaos como complementos nutricionais, pero nós pómoslle o selo de nutracéutico. Hai que establecer una clarísima fronteira entre os produtos de herbolario e os nutracéuticos, e os fármacos. En herbolario véndense produtos naturais que non teñen por que ter una indicación terapéutica. Os nutracéuticos son sustancias biolóxicas con acción terapéutica. Os fármacos teñen acción terapéutica, pero non teñen ese carácter biolóxico. É dicir, os nutracéuticos están a medio camiño, non podes pór no mesmo saco ao perexil seco e aos nutracéuticos.
É un produto bastante ben documentado. Tamén hai estudos serios, oficiais, que afirman que ten actividade, e creo que hai que confrontalos cos que din que non a ten e darlle una saída honrosa ao produto. E eu non estou a favor nin en contra do Biobac, só digo que hai que analizar a documentación cunha mentalidade limpa, avaliar o produto con rigor. Se funciona, ben, e si non, pois non; pero non hai que criminalizarlo.
Hoxe estamos no inicio da nutrigenómica. O que nós facemos é investigar como un perfil xenético determinado relaciónase cunha enfermidade. Hoxe coñécense decenas de xenes implicados na hipercolesterolemia, co Parkinson, coa obesidade… e podemos saber como o xenoma de cada un predispone á enfermidade. Nós deseñamos fármacos paira colectivos de persoas predispostas, ou paira curarlles se xa teñen a enfermidade. Isto é inaprazable: hoxe o 30% dos fármacos que se administran non só non fan nada, senón que fan dano. Por iso dentro de cinco anos a FDA imporá a farmacogenómica paira determinados fármacos.
Nós traballamos o uso dos nutracéuticos orientados ás caracterísiticas do xenoma de cada persoa.
Nós temos caracterizado o xenoma dos nosos pacientes.
A definición que fai Ramón Cacabelos de ‘nutracéutico’ non coincide coa doutros expertos, que os equipasen máis ben aos chamados ‘alimentos funcionais’. Paira Cacabelos, os nutracéuticos teñen una clara vocación terapéutica, están indicados paira una doenza concreta, e de feito véndense en farmacias e non en supermercados. A diferenza básica cos fármacos estaría no carácter estritamente natural dos nutracéuticos, e na ausencia -sólidamente demostrada, segundo Cacabelos- de efectos secundarios. Ademais, en Ebiotec teñen a gala que aos seus produtos aplícase sempre un estudo de ‘farmacogenómica’, de forma que a acción de cada nutracéutico estaría adaptada ao xenoma de cada individuo. No entanto neste momento non é posible levar devandito enfoque á práctica, posto que ninguén que vaia a unha farmacia a comprar un nutracéutico de Ebiotec ten o seu xenoma caracterizado.
En calquera caso, Cacabelos non dubida de que o mercado dos nutracéuticos ten un futuro dourado. Segundo os datos de leste neuropsiquiatra, que transcorreu gran parte dos seus anos de formación en Xapón, entre o 10% e o 20% do mercado de produtos relacionados coa saúde nese país son nutracéuticos. En Alemaña e en Estados Unidos esa porcentaxe é do 6%, pero Cacabelos asegura que crecerá de forma imparable. Polo momento, os nutracéuticos de Ebiotec, de venda en farmacias desde o ano pasado, están a ter «moi boa acollida, porque son produtos moi ben documentados», afirma Cacabelos. «Creemos que é a tendencia, cada vez haberá menos produtos de sínteses e máis biotecnológicos».
E Euroespes pretende ser pioneiro. O centro ten una persoal dunhas 260 empregados, dos que o 40% son investigadores, segundo o seu director. Na última década publicaron «unhas 1600 contribucións científicas», di Cacabelos.
