A normativa comunitaria que regula a destrución dos peixes de criadeiro afectados de determinadas enfermidades contaxiosas non prevé ningún tipo de indemnización paira os propietarios das explotacións afectadas. Esta falta de previsión legal non representa ningunha infracción do Dereito comunitario, segundo ditaminou recentemente o Tribunal de Xustiza das Comunidades Europeas.
Una recente Sentenza do Tribunal de Xustiza das Comunidades Europeas (TJCCEE), á que tivo acceso consumaseguridad.com, determina que de ningún xeito existe un principio xeral de Dereito comunitario que estableza a obrigación por parte dos Estados membro de indemnizar aos criadores de peces que se viron obrigados a destruír toda ou parte da súa explotación por causa dunha enfermidade infecciosa. As Directivas comunitarias, que regulan o control de determinadas enfermidades propias dos peixes, non estableceron indemnización algunha paira o suposto de que tivesen que sacrificarse os peixes dunha explotación, afectados por anemia infecciosa do salmón (AIS) ou de septicemia hemorrágica viral (SHV). O dereito interno dos diferentes Estados membros que transpusieron as mencionadas Directivas tampouco o fixeron.
A omisión legal ha dado lugar á reclamación, agora desestimada, que dúas empresas de acuicultura instaron contra a autoridade pública do seu país, ao considerarse gravemente prexudicadas pola aplicación desta normativa específica e ás súas estritas consecuencias.
Una resolución paira dúas reclamacións
As normas comunitarias non prevén indemnizacións paira as explotacións de acuicultura afectadas por brotes infecciososA Court of Session de Escocia expuxo ante o Tribunal de Xustiza senllas cuestións prejudiciales sobre a interpretación dos principios do Dereito comunitario relativo á protección dos dereitos fundamentais, destinadas a dar resposta xurídica a dous litixios pendentes de resolver, e expostos por dúas explotacións de acuicultura escocesas, a Booker Aquaculture Ltd. (asunto C-20/00), e a Hydro Seafood GSP Ltd. (asunto C-64/00), contra as autoridades públicas.
No primeiro caso, cuxos feitos datan de agosto de 1994, como consecuencia da declaración dun brote de septicemia hemorrágica viral (SHV) no seu criadeiro de rodaballos da illa de Gigha (Reino Unido), a empresa Broker viuse obrigada a dar morte a todos os peixes e a destruír os seus cadáveres, dando así cumprimento ao disposto nunha Orde ministerial de 1994 sobre a materia. Da totalidade de peixes criados na explotación unicamente puideron destinarse á súa comercialización ou transformación paira o consumo humano, previa extracción das vísceras e cumprimento das normas legais de aplicación, os rodaballos nados con anterioridade a 1991, e que a xuízo da inspección, non mostraron ningún síntoma da enfermidade.
No asunto C-64/00, Hydro Seafood, que se dedicaba á cría do salmón en varias explotacións situadas no oeste de Escocia, viuse afectada en 1998 pola anemia infecciosa do salmón (AIS) e, como consecuencia diso, obrigada a cumprimentar co disposto en diferentes Ordes Ministeriais -que se ditaron ao amparo do disposto na normativa regulamentaria sobre control de enfermidades de peces- e que lle ordenaban a destrución das existencias de peces que non alcanzasen aínda una talla comercial.
En ambos os casos reclamábanse as perdas derivadas do sacrifico e destrución dos peixes que non puideron ser comercializados, e os danos derivados dunha comercialización prematura dos que cumprimentaban a talla comercial. Hydro Seafood, ademais, reclamaba os custos adicionais nos que incorrera por mor do disposto nas estritas Ordes Ministeriais, e cuxo montante total ascendía a 14 millóns de libras esterlinas. As peticións foron totalmente desestimadas pola administración, así como a posibilidade de conceder, no seu caso, una indemnización graciosa. O Goberno seguía a firme política de non conceder indemnizacións aos destinatarios de medidas adoptadas paira loitar contra as enfermidades dos peixes. E ás reclamantes non quedou outro remedio que acudir á xustiza ordinaria paira obter una resposta adecuada ás súas peticións. Booker e Hydro Seafood sostiñan que os principios de Dereito comunitario relativos á protección dos dereitos fundamentais, en particular do dereito de propiedade, deben interpretarse no sentido de que requiren que se indemnice aos propietarios de peces que sexan ou destruídos, ou matados e destruídos, ou ben sacrificados en circunstancias como as expostas.
No caso da mercantil Booker, o Lord Ordinary da Court of Session de Escocia chegou a estimar que a administración británica había actuado ilicitamente ao non prever a concesión dunha indemnización, por vía lexislativa ou administrativa, cando adoptou as decisións que impuñan o sacrificio dos peixes con arranxo á norma regulamentaria. O Goberno apelou esta resolución e a Court of Session escocesa decidiu suspender o procedemento a fin de obter resposta do Tribunal de Xustiza sobre determinadas cuestións, como así sucedeu tamén no asunto C-64/00.
A cuestión fundamental radicaba en determinar se o cumprimento dunha obrigación establecida por unha norma comunitaria -en canto ás medidas de loita con motivo dun brote dunha enfermidade nunha explotación autorizada de acuicultura, e que levaban ao sacrificio e destrución de todos os seus peixes- obrigaba ao Estado membro a adoptar medidas de indemnización paira protexer os dereitos fundamentais das empresas afectadas, en particular o seu dereito de propiedade. E en caso de establecerse, se as medidas debían distinguir entre un comportamento culposo ou non do propietario dos peixes. No caso de Hydro Seafood, ademais solicitábase do Tribunal de Xustiza que se pronunciase sobre a legalidade da norma comunitaria ao omitir a indemnización.
Medidas estritas
A Directiva 93/53 prevía que os peixes que presenten signos clínicos de certas enfermidades serían considerados materiais de alto risco e destruídos baixo control do servizo oficial, permitíndose comercializar ou transformar con vistas á alimentación humana -baixo determinadas condicións- aqueles que alcancen a talla comercial e non presenten signo clínico algún de enfermidade.
As restricións impostas pola norma aos propietarios con respecto ás súas explotacións responden a obxectivos de interese xeral que a Comunidade pretende alcanzar no marco da organización común do mercado da acuicultura. Como di o Tribunal de Xustiza, o lexislador comunitario, ao adoptar a Directiva 93/53, definiu as medidas de carácter sanitario e profiláctico que os Estados membro han de adoptar paira previr e eliminar determinadas enfermidades dos peixes no seu territorio. Con todo, da norma comunitaria non se desprende un dereito a indemnización en favor dos propietarios cuxos peces sexan destruídos ou sacrificados a consecuencia da aplicación destas medidas.
Indemnizacións
Nalgúns supostos especiais, que non son de aplicación ao presente caso, como lembra o Tribunal de Xustiza, una Decisión comunitaria previra axuda financeira da Comunidade aos Estados membros que houberen efectuado gastos paira indemnizar aos propietarios cuxos animais sexan sacrificados ou destruídos con vistas a combater determinadas enfermidades, xa no marco de intervencións de urxencia ou ben de programas de erradicación e de vixilancia.
Un Estado membro só poderá beneficiarse da participación financeira da Comunidade nas intervencións de urxencia necesarias en caso de aparición das enfermidades previstas legalmente si entre as medidas inmediatamente aplicadas por devandito Estado figura a indemnización adecuada e rápida aos criadores. Por tanto, unicamente cando o Estado membro decida conceder dita indemnización e cumpra as referidas esixencias poderá beneficiarse da participación financeira da Comunidade. Con respecto aos peixes, a única enfermidade que recolle una Decisión comunitaria de 1994 é a necrosis hematopoyética infecciosa.
O Tribunal de Xustiza deixa moi claro neste asunto que «os dereitos fundamentais non constitúen prerrogativas absolutas», senón que deben tomarse en consideración atendendo á súa función dentro da sociedade. Neste sentido, outorga validez á imposición de restricións ao exercicio da propiedade dos criadores sobre os peixes no ámbito dunha organización común de mercados «sempre que ditas restricións respondan efectivamente a obxectivos de interese xeral perseguidos pola Comunidade e non constitúan una intervención desmesurada e intolerable que lesione a propia esencia deses dereitos».
Da análise que o Tribunal de Xustiza realiza da Directiva comunitaria despréndese que esta ten un dobre obxectivo que consiste, por unha banda, en garantir, mediante a realización do mercado interior, o desenvolvemento racional do sector da acuicultura e aumentar a súa produtividade; e, doutra banda, en establecer no ámbito comunitario as normas de policía sanitaria que regulan devandito sector.
Como apunta a Sentenza, as medidas que impón a Directiva responden a obxectivos de interese xeral perseguidos pola Comunidade, sendo as mesmas de carácter urxente e destinadas a eliminar calquera risco de propagación ou de supervivencia do axente patógeno. E aínda que non se establece una indemnización aos propietarios, tampouco se lles priva do uso das instalacións, dado que as medidas establecidas permítenlles continuar exercendo a súa actividade, pois a destrución e o sacrificio inmediatos de todos os peixes vanlles a permitir repoboar canto antes os criadeiros afectados.
As medidas viran na órbita dos riscos comerciais que ten calquera explotación de acuicultura. Riscos que o Tribunal considera inherentes á actividade de cría e comercialización de animais vivos, e como fenómeno natural. O Tribunal considera que os criadores non poden nin deben descoñecer que están expostos a que, nun momento dado, poida declararse una enfermidade dos peixes que lles cause algún tipo de prexuízo.
- Sentenza do Tribunal de Xustiza das Comunidades Europeas de 10 de xullo de 2003, nos asuntos acumulados C-20/00 e C-64/00, entre Booker Aquaculture Ltd, que actúa baixo a denominación «Marine Harvest McConnell» (asunto C-20/00), Hydro Seafood GSP Ltd (asunto C-64/00) e The Scottish Ministres.
LEXISLACIÓN
