Os efectos dunha cada vez máis globalizada industria alimentaria convertéronse na máxima preocupación das principais autoridades responsables da seguridade alimentaria en todo o mundo. Unha delas, a Autoridade Europea de Seguridade Alimentaria (EFSA, nas súas siglas inglesas), acaba de publicar un plan estratéxico para o período 2009-2013 no que prevé identificar as áreas cuxas cuestións de seguridade alimentaria poderían levar incidencias nos próximos anos, como o medio ambiente ou cuestións relativas ao benestar animal.
A demanda por parte dos consumidores dun amplo abanico de alimentos de tempada durante todo o ano e a evolución das pautas de consumo das economías emerxentes son dúas dos aspectos que máis preocupan aos expertos en seguridade alimentaria. Estas tendencias poderían levar implícita a presenza de máis e novos riscos de face a un futuro próximo. Segundo a EFSA, o comercio mundial de alimentos, tanto nas importacións como nas exportacións, aumenta de forma constante. Desta maneira, o que podería ser un problema no ámbito rexional ou nacional pode converterse nun risco potencial en toda Europa ou no mundo enteiro.
Pero as esixencias e os problemas non acaban aquí. As novas pautas de consumo implican ademais unha maior demanda de produtos de alta calidade que vaian acompañados de toda a información nutricional na súa etiqueta. E é que, á hora de responder o aumento das expectativas dos consumidores, non só debe terse en conta o factor da seguridade e a calidade, senón que ademais é preciso non deixar de lado aspectos como a ética, o medio ambiente ou as cuestións relativas ao benestar animal, factores todos eles que inflúen na obtención de alimentos en boas condicións.
Futuros problemas
A nanotecnoloxía aínda debe despexar algunhas dúbidas sobre detección e cuantificación de nanomateriales
Un dos puntos crave do plan estratéxico da EFSA inclúe un aumento da avaliación dos riscos ambientais promovido pola prevalencia en Europa de métodos agrícolas intensivos que se basean na aplicación de produtos tóxicos. Segundo o informe, “o impacto sobre o chan, o abastecemento de auga ou a contaminación ambiental poderían chegar a constituír un risco para os alimentos e para os cultivos”.
Outro aspecto que hai que ter en conta son as dificultades coas que se enfrontan as autoridades en seguridade alimentaria coa rápida innovación na produción de alimentos mediante a nanotecnoloxía e a clonación, dous campos de investigación que requiren que se desenvolva unha metodoloxía de avaliación dos seus posibles riscos. A pesar de que boa parte da valoración científica asume que existen vantaxes, é preciso determinar se son apropiadas ou non na protección dos consumidores. No caso da nanotecnoloxía aínda planean certas incertezas asociadas, sobre todo, á caracterización, detección e cuantificación de nanomateriales en alimentos ou pensos. Tamén é preciso tratar con maior profundidade a información sobre a absorción, distribución, metabolismo e excreción destes nanomateriales.
O informe da EFSA destaca tamén o cambio climático como unha posible causa de preocupación e recoñece que “se prevé que inflúa na alimentación e a produción dos cultivos así como nas enfermidades dos animais”. Os prognósticos no campo da sanidade animal non son moi alentadores, xa que se relaciona o aumento das temperaturas coa propagación de enfermidades como a lingua azul ou a gripe aviaria a novas zonas e con maior rapidez. Segundo a EFSA, os brotes de lingua azul detectados no norte de Europa nas últimas semanas poderían ser un “indicador temperán do que poderiamos esperar no futuro”.
Tomar medidas
Como resultado deste estudo, a EFSA exponse levar a cabo unha constante vixilancia en seguridade alimentaria durante o próximos cinco anos. Para realizar esta tarefa ten previsto aumentar o seu persoal paulatinamente nun 50% durante a duración do proxecto e aumentar a cooperación entre as autoridades de seguridade alimentaria dos Estados membros e con terceiros países.
“Identificamos as prioridades crave no plan estratéxico para poder manexar os retos e fortalecer a protección dos consumidores en toda a UE”, asegura Catherine Geslain-Laneelle, directora executiva da EFSA. Este Plan está aberto a consulta pública ata o 3 de novembro de 2008 e está previsto que se publique unha copia final o próximo mes de decembro.
A preocupación por garantir alimentos seguros, non só nos ámbitos nacionais senón tamén no comunitario, traducíase en 2002 coa creación da Autoridade Europea de Seguridade Alimentaria. Entón, daba resposta sobre todo á aparición de crises alimentarias ocorridas no decenio de 1990 que puxeron en cuestión algunhas das tarefas que se estaban levando a cabo na UE, como a encefalopatía esponxiforme bovina (EEB), ou mal das vacas tolas, que obrigaron a reestruturar os mecanismos de acción e desenvolveuse o slogan “da granxa á mesa”. Nel teñen cabida a saúde e alimentación animal, a calidade dos produtos agrícolas, dos alimentos transformados e aspectos de comercio internacional.
O labor emprendido pola EFSA materialízase tamén en cada un dos Estados europeos, onde existe unha axencia que vela polo cumprimento das directrices establecidas. Un dos puntos fortes é a colaboración estreita entre axencias e en consulta aberta coas partes interesadas, que proporciona asesoramento científico e comunicación clara sobre os actuais e novos riscos. Desta maneira, o principal obxectivo é fornecer os métodos científicos para alertar e detectar todos aqueles problemas que afecten á seguridade alimentaria da Unión Europea.
Ademais de avaliar e comunicar sobre os riscos, a EFSA tamén ofrece asesoramento a cada país para que poida tomar as decisións adecuadas en todo momento. Xeralmente, traballa en resposta a peticións específicas de asesoramento científico que reciben por parte da Comisión Europea, o Parlamento Europeo e dos Estados membros da UE. O consello do que está composta organiza a xestión de riscos nos que se inclúen os procesos de adopción ou revisión da lexislación europea sobre alimentos ou a seguridade dos pensos. É a encargada de aprobar, tras realizar unha exhaustiva avaliación, sustancias tales como pesticidas e aditivos alimentarios.
