Non hai evidencias de que o consumo de alimentos con altas doses de acrilamida aumente o risco de contraer cancro. De acordo cos resultados dun novo estudo, no que participaron científicos norteamericanos e suecos, a inxesta diaria desta sustancia química, cancerígena en roedores, apenas ten efectos sobre a saúde. Os investigadores, con todo, sosteñen que aínda é pronto paira descartar definitivamente calquera risco. “Faltan máis estudos”, sinalan. Os resultados publícanse hoxe xoves en British Journal of Cancer.
Os resultados publicados pola prestixiosa revista británica son pouco menos que o primeiro remanso de calma tras o tempestuoso rebumbio levantado en abril de 2002 por investigadores do Instituto Karolinska sueco. Foi entón cando, por primeira vez, saltou a voz de alarma: alimentos comúns de consumo diario, como as patacas fritas, o pan ou as galletas, conteñen “altas concentracións de acrilamida”. O dato foi confirmado en meses posteriores en Gran Bretaña e diversos países europeos, ademais de en Estados Unidos. Así mesmo, puxo en marcha a maquinaria da Organización Mundial da Saúde, que rapidamente trataría de elaborar os primeiros mapas de situación ante o que podería ser o maior e máis complexo risco alimentario dos últimos anos no mundo.
No entanto, desde que fose detectada por primeira vez esta sustancia química, que se forma de maneira natural durante o horneado ou a fritura a altas temperaturas de alimentos cun alto nivel de carbohidratos, ningunha evidencia nun sentido ou outro puido ser probada, salvo que o efecto carcinogénico dáse efectivamente en modelos animais e en condicións de laboratorio.
O estudo de Harvard revela que o risco de contraer cancro non difire entre os que consumen produtos con altos niveis de acrilamida ou aqueles que non conteñen esta sustancia
O estudo publicado en British Journal of Cancer podería ser, con todo, a primeira proba sólida de que acrilamida e cancro non teñen porque ser sinónimos en humanos. Investigadores da Escola de Saúde Pública de Harvard, en Boston (Massachussets), en colaboración co Instituto Karolinska sueco, estudaron a dieta diaria de 987 pacientes con cancro e outros 538 individuos sans por un período de cinco anos. Ademais doutros parámetros, os investigadores meteron no computador os rangos de acrilamida que o instituto sueco estableceu o pasado mes de abril e aplicáronse a un total de 188 produtos de consumo común paira os que se comprobaron concentracións moderadas (de 30 a 299 microgramos por quilo) ou altas (de 300 a 1200) da sustancia potencialmente cancerígena. As concentracións paira cada produto foron publicadas o pasado ano pola Axencia Alimentaria sueca.
A investigación epidemiolóxica non achou ningunha correlación entre niveis altos ou moderados con polo menos tres formas de cancro: vejiga, intestino e ril, as máis susceptibles de aparecer de acordo co que ocorre en modelos animais. Non só iso: as diferenzas entre un consumo de altos niveis de acrilamida e baixas ou nulas concentracións na dieta diaria son irrelevantes.
A historia continúaAcábase aquí a historia da acrilamida? A recado que non. Lorelei Mucci, a coordinadora deste estudo na Escola de Saúde Pública de Harvard, declara nunha nota feita pública pola propia institución norteamericana son só “un primeiro paso” paira tratar de esclarecer a relación entre acrilamida e cancro. “De momento só habemos visto que non existe esa relación paira tres tipos de cancro e cunha reducida mostra de poboación”, sinala.
Mucci lembra, por outra banda, que si está comprobada a aparición de desordes neurológicos asociados ao consumo de altos niveis de acrilamida. E que, ademais, existen preto de 200 formas de cancro cuxo orixe non está esclarecido ao cento por cento.
Paira moitas desas formas sospéitase que a dieta xoga un papel determinante, aínda que estudos recentes nos que se pasou revista a resultados de investigación obtidos ao longo dos últimos anos non puideron ir máis aló da evidencia indirecta.
O RISCO DE MIRAR
“Cando se busca algo, acábase atopando”. Moitos son os científicos que sosteñen esta máxima nos seus laboratorios. E se o fan é porque ao longo do último decenio o arsenal de tecnoloxía analítica mellorou de forma tan espectacular que hoxe é posible atopar simples trazas dun composto en calquera produto. Entre os instrumentos máis sofisticados atópanse una ampla gama de espectrógrafos e espectrómetros, algúns deles valorados en máis dun millón de euros. No extremo da sofisticación están os sincrotrones, algo así como microscopios xigantes cun custo próximo aos 180 millóns de euros e que ocupan varias hectáreas de terreo.
Boa parte dos achados, como ocorreu coa acrilamida, teñen un punto de casualidade. Pero esta redúcese polo mero feito de mirar. Nos últimos tempos, esta obsesión científica por dar co máis pequeno permitiu detectar a presenza de compostos organoclorados en alimentos, ademais de pesticidas, produtos químicos procedentes da industria, dioxinas ou halometanos, o subproducto xerado durante a cloración da auga.
Paira todas estas sustancias están a revisarse na actualidade os seus valores de referencia e, sobre todo, o seu limiar de toxicidade. Algunhas delas, como os halometanos, convertéronse en serios aspirantes a engrosar a lista de produtos con potencial carcinogénico do IARC de Lión, o instituto de referencia mundial onde se centralizan todos os datos acerca dos produtos químicos que poden provocar distintas formas de cancro de forma segura en humanos, posible ou remota.
Mirar en exceso, como se queixaron distintas asociacións de produtores ao longo destes meses, pode ser contraproducente e causar “falsas alarmas” como entenden que ocorreu coa acrilamida. Mucci, con todo, que “hai que asumir” ese risco. “Os nosos resultados reducen o nivel de alarma, pero non o eliminan en absoluto”.
