España é o terceiro país de Europa produtor en agricultura biolóxica -tras Italia e Reino Unido-, e exporta a maior parte da súa colleita. A pesar deste último dato, en España os produtos biolóxicos -tamén chamados ‘ecolóxicos’ ou ‘orgánicos’- son cada vez máis demandados. Víctor Gonzálvez, portavoz da Asociación Española de Agricultura Ecolóxica, que aposta por unha produción sen «sustancias químicas sintéticas contaminantes», explica como funciona o sector e que vantaxes ofrece este tipo de produtos aos consumidores. Para Gonzálvez, a agricultura biolóxica debe cumprirse un «principio de xustiza en todos os tramos da cadea alimentaria» e debe establecerse unha relación xusta entre todas aquelas persoas que interveñen no proceso.
Afectan sobre todo a países de fóra da UE. Suponse que en Europa xa hai unha normativa que se basea nestes principios, e que debe cumprirse.
En España hai entidades públicas, como os consellos reguladores de varias comunidades autónomas, e privadas. Inspeccionan tanto os aspectos ambientais como a etiquetaxe.
Obviamente nun sistema de produción sen produtos químicos hai menos probabilidade de que ese tipo de sustancias teña algún efecto no organismo. En canto á calidade nutritiva, si hai algúns estudos que indican que é maior que nos produtos da agricultura convencional. Non son estudos moi xeneralizados aínda, pero si se ve con tomate e cenoria, por exemplo. Non se pode dicir estritamente que sexan produtos máis sans, pero si que teñen menos riscos. O risco é infinitamente menor.
«Cos produtos biolóxicos o risco é infinitamente menor»Si, sobre todo nos casos en que se usan as variedades máis convencionais. En agricultura ecolóxica si se usan híbridos, pero nós buscamos non que se mellore o aspecto externo, senón que se melloren as variedades tradicionais para facelas resistentes ás enfermidades e, sobre todo, para potenciar o seu sabor.
Somos o terceiro país europeo, con 830.000 hectáreas. Máis da metade están en Andalucía. Despois van Aragón e Castela-A Mancha, que tamén creceu moito. Cultívanse froitas e hortalizas, pero unha gran parte son pastos para gandaría.
O 80% expórtase, sobre todo a Alemaña, Francia e Reino Unido. Nós importamos moito produto elaborado.
Varía duns produtos a outros, e a diferenza oscila entre o 10 e o 20% máis caros, aínda que nalgúns casos o prezo se desorbita.
Hai un período de conversión de dous anos, nos que o agricultor emprega métodos biolóxicos pero non pode vender a súa colleita como tal. Ao terceiro ano xa si. Os organismos de inspección controlan que efectivamente estes prazos cúmpranse.
No período de conversión, ao haber un cambio de técnicas de cultivo, si adoita producirse unha baixa na produción, que xeralmente se compensa con subvencións. Pero a longo prazo, a catro ou cinco anos, demostrouse que a produtividade pode ser a mesma, e nalgúns produtos mesmo aumenta. Non é certo que coa agricultura ecolóxica vaiamos ter menos alimentos. O que logras é un equilibrio distinto.
Sobre isto hai moitos estudos clásicos, está ben establecido que nun chan manexado ecoloxicamente hai unha actividade de microorganismos moito maior. Isto é importante, porque a agricultura se basea en protexer e coidar o chan.
Recorremos a bacterias naturais que atacan por si mesmas ás pragas; a produtos naturais como o xofre; a extractos de plantas que non contaminan o medio ambiente. Son sustancias que non producen residuos e que son elaboradas por métodos naturais.
Deben estar delimitadas, e nalgúns casos recoméndase, aínda que non é obrigatorio, pór sebes ou algún tipo de separación física.
Si, tivemos casos en Cataluña, Navarra e Aragón, e detectáronos os organismos de inspección de agricultura ecolóxica, non os ‘contaminadores’, cando debería ser ao revés.
Non, os que venden as sementes transxénicas non recoñecen a contaminación. Ao final o que pasa é que o agricultor biolóxico paga o pato porque non pode vender a colleita como biolóxica. E outro problema que temos é o da soia transxénica que se mestura cos pensos. Como non é para consumo humano non é obrigatorio etiquetarla, pero iso obriga aos produtores ecolóxicos a facer análise. Pola contra, non poden garantir o seu produto. Actualmente hai tanta soia transxénica que case non se atopa a normal. Iso converteuse nun factor limitante.
É un mercado moito menos establecido.
Segundo a Asociación Vida Sa no últimos dez anos o mercado biolóxico ha experimentado un crecemento medio do 25% anual. Pero en máis dunha ocasión os produtores ecolóxicos españois queixáronse de falta de apoio por parte da Administración. Pon como exemplo a guerra do ‘bio’, na que finalmente a Unión Europea ha fallado a favor dos agricultores obrigando a cambiar o nome a todo produto que se presente como ‘bio’ sen ser de produción biolóxica.
O 11 de maio de 2001 o Consello de Ministros aprobou un Real Decreto para que o termo BIO puidésese utilizar indiscriminadamente nos alimentos que non son biolóxicos (é dicir, producidos sen produtos químicos nin pesticidas, sen aditivos nin conservantes, e sen manipulación xenética). O sector denunciouno e o resultado son as actuais campañas de cambio de nome de multitude de produtos.
Pero a Asociación de Agricultura Ecolóxica lamenta que os cambios non estivesen acompañados dunha campaña na que se aclare o que os motiva. «Queremos que se explique que significa o termo ‘bio’, como unha forma de compensarnos por estes anos», di Gonzálvez.
