África produce o 73% do cacao mundial, pero só consome o 3% do chocolate. Europa, en cambio, non cultiva nin un gran de cacao, pero come o 48% do chocolate. Por iso, no Día Mundial do Comercio Xusto, que se celebra este 10 de maio en máis de 50 países, incluído o noso, a Coordinadora Estatal de Comercio Xusto (CECJ) promove o consumo responsable do cacao coa lema: “Bo para quen o produce. Bo para quen o consome. Bo para cambiar o mundo”. Con esta mensaxe quérese sensibilizar á cidadanía para que sexa consciente da realidade á que se enfrontan os produtores de cacao e do seu poder como consumidores para lograr un cambio.
Produtores e consumidores de cacao
O Día Mundial do Comercio Xusto céntrase este ano no cacao, un dos alimentos máis doces que, na súa produción, revela con todo o lado máis amargo. A demanda mundial de chocolate aumenta cada ano un 3%. As vendas superan os 100.000 millóns de dólares. Pero a pesar de que máis do 90% do cultivo radica en plantacións familiares, en millóns de pequenos produtores, a súa capacidade de decisión sobre o proceso de produción e venda do cacao é mínima.
Máis do 90% da produción de cacao radica en millóns de pequenos produtores, cuxa capacidade de decisión sobre a produción e a venda é mínima
A Coordinadora Estatal de Comercio Xusto (CECJ) apunta como unha das causas aos actores que se interpoñen entre produtores e consumidores: hai intermediarios que compran o cacao aos agricultores para vendelo a quen realizan o moenda; brokers, que deciden o prezo do cacao nos mercados de futuros; grinders, que transforman os grans en licor de cacao, pasta e manteiga; fábricas destinadas á industria alimentaria, cosmética, tabacalera ou farmacéutica; empresas distribuidoras almacenistas; tendas e outros puntos de venda; e transportistas.
O custo do chocolate increméntase en cada elo da cadea de valor, sen que moitos consumidores pregúntense que parte do prezo que pagan polo produto queda cada un deles. “En Costa do Marfil, principal produtor mundial, os e os agricultores de cacao necesitarían cobrar dez veces máis pola súa colleita para saír da pobreza extrema”, sinala Gonzalo Donaire, responsable de Estudos da CECJ.
Cacao de comercio xusto
As vendas de cacao de comercio xusto apenas superan o 1% da produción mundial, unha porcentaxe que vai en aumento, pero que é aínda insignificante con respecto á produción total. A diferenza deste produto radica en que é cultivado por traballadores que recibiron un salario digno, garante que non houbo explotación infantil e que a produción foi respectuosa co medio ambiente, explica a CECJ.
O comercio xusto interésase polas condicións laborais, sociais e ambientais nas que se produce o chocolate. Pero aspira a un cambio ambicioso. Non se conforma con deterse en vender produtos que cumpran estes criterios: “Constitúe un amplo movemento que, desde hai décadas, traballa para cambiar as inxustas leis que rexen o comercio internacional e para fomentar entre a cidadanía un consumo crítico e responsable“.
Comprar produtos de comercio xusto garante o respecto aos dereitos humanos e ao medio ambiente, á dignidade dos produtores, pero sobre todo, interésase porque os consumidores se atrevan “a mirar a cara oculta daquilo que compran”. “É o primeiro paso que, como consumidores e consumidoras, podemos e debemos dar para contribuír a xerar un comercio, unha economía e un mundo máis xustos“, estima a CECJ.
“Protocolo do Cacao” para evitar o traballo infantil
Na actualidade, cultívanse catro millóns de toneladas de cacao ao ano, pero as previsións apuntan a un aumento da demanda. Por este motivo, preocupan as condicións nas que se produce este alimento. A CECJ lembra que en África “uns 1,8 millóns de nenos e nenas participan na colleita do cacao”. A Organización Internacional do Traballo (OIT) considera traballadores a 284.000, mentres que unha cifra superior aos 12.000 traballan “en condicións de escravitude , sometidos a abusos e tráfico de menores”.
Para evitar esta situación, as principais transnacionales do sector comprometéronse en 2001 co “Protocolo do Cacao” (Harkin Engel Protocol), “un sistema voluntario e non vinculante de autocontrol para evitar as ‘peores formas de traballo infantil’ nas plantacións”, lembra a CECJ. A súa eficacia, no entanto, non foi a esperada. Aínda que se fixou 2005 como prazo para o cumprimento deste protocolo, “diversos informes independentes demostran que non se cumpriron ningún dos artigos do documento”, polo que se pospuxo ata 2020.
