O acollemento familiar especial está dirixido a aqueles menores que requiren unha atención especializada. Son nenos e nenas con algunha discapacidade física, psíquica ou sensorial, enfermidades crónicas -como cardiopatías ou VIH-, problemas de comportamento graves, longos procesos de institucionalización ou grupos de irmáns aos que se recomenda acoller nunha mesma familia. Precisamente, estas características fan que a procura dun fogar resulte máis complicada, polo que as persoas interesadas reciben subvencións económicas e axuda de profesionais para facer fronte a calquera dificultade que se presente durante o proceso de adaptación.
Imagen: B S K
O acollemento familiar é unha medida de protección á infancia. Facilita un fogar aos menores tutelados cando a súa familia natural atravesa unha situación problemática e non poden convivir cos seus proxenitores. A lei contempla esta figura tanto con carácter temporal como permanente. No primeiro caso, os menores regresan coa súa familia cando se soluciona a situación que orixinou o acollemento. Se a medida é permanente, a acollida é máis estable debido a que as circunstancias do menor non permiten prever o reingreso á súa familia ou a adopción. “O acollemento familiar permite que o neno ou nena poida gozar dun dos seus dereitos fundamentais: o dereito a crecer nunha familia cando non poida ou estea privado da súa biolóxica”, subliña Nuria Fontes Peláez, profesora do Departamento de Métodos de Investigación e Diagnóstico en Educación da Universidade de Barcelona.
Segundo datos do Ministerio de Traballo e Asuntos Sociais, nos últimos anos o acollemento familiar administrativo, no que a familia acolledora comprométese a velar “polo menor, alimentalo, educalo e procurarlle unha formación”, gañou postos fronte ao acollemento residencial, cando o coidado e custodia do menor prodúcese mediante o seu ingreso nun centro. Os últimos datos dispoñibles, de 2005, indican que dos máis de 30.000 nenos e nenas tutelados por organismos públicos españois, ao redor de 16.000 viven cunha familia de acollida, o que lles axuda a crear lazos afectivos estables. “A maioría destes nenos e nenas viviron situacións prexudiciais para o seu desenvolvemento persoal, o que puido provocar carencias a nivel emocional, conductual ou social”, describe a coordinadora do Programa de Acollementos de Fundación Meniños, Aída González.
Ter máis de oito anos, pertencer a culturas minoritarias e padecer unha enfermidade crónica ou discapacidade son factores que dificultan a procura dunha familia
Con todo, non todos os nenos e nenas teñen a sorte de atopar un fogar. A quen máis se lles resiste é a aqueles que teñen máis de oito anos, pertencen a culturas minoritarias, teñen varios irmáns ou padecen trastornos de comportamento, enfermidades crónicas ou discapacidades físicas, psíquicas ou sensoriais. Estas características dificultan a procura dunha familia, a pesar de que, polo feito de telas, son menores que requiren unha maior atención. “Teñen que adaptarse a cambios rápidos e necesitan aceptación, comprensión e apoio”, engade González.
Principios da acollida especial
A acollida especial está dirixida, precisamente, aos nenos e nenas que teñen dificultades especiais para atopar un fogar. As súas peculiaridades fan que as familias que se decidan a acollerlles teñan que ser particularmente sensibles á historia persoal de cada pequeno para que atendan as súas carencias no modo en que necesitan.
Outro trazo da acollida especial é o seu carácter permanente ou preadoptivo. Este tipo de acollemento prodúcese cando o neno ou nena pertence a familias con problemas crónicos, polo que a acollida pode terminar en adopción. Neste caso, o habitual é que o vínculo coa familia natural desapareza e o menor pase a formar parte legalmente da familia de acollida. Cando o acollemento é permanente, finaliza unha vez que o menor alcanza a maioría de idade e, mentres dura, é posible que se fixe un réxime de visitas aos pais.
Búscanse persoas individuais, parellas, familias sen fillos ou familias que queren ampliar o número de membros
En canto ao modelo de familia que se busca, o acollemento está pensado tanto para persoas individuais como parellas, familias sen fillos ou familias que queren ampliar o número de membros. “Pode colaborar calquera persoa ou familia que estea disposta a atender aos nenos, nenas ou adolescentes, e que poida dar unha resposta educativa e afectiva ás súas necesidades”, explican desde Meniños.
Esta entidade realiza campañas de procura de familias acolledoras, informa as familias interesadas, realiza sesións de preparación, apoio e orientación, e acompaña durante todo o proceso á familia, que debe pasar con éxito un informe de idoneidade. Grazas á campaña de acollementos e adopcións especiais “Búscanse abrazos”, esta organización conseguiu que máis de 200 nenos, nenas e adolescentes da Comunidade de Madrid e de Asturias atopasen xa unha familia “na que seguir crecendo con seguridade e afecto”. “A maior parte destes nenos pasaron moitos anos da súa curta vida en centros de acollida e integráronse á perfección na súa nova contorna familiar”, precisa a Fundación.
A propia disposición dos nenos e das familias adoita ser garantía de éxito nestes programas. Ademais, todos eles contan coa axuda de profesionais para resolver calquera dúbida ou conflito que poida xurdir. É importante que as condicións psicolóxicas da familia de acollida sexan as adecuadas para facer fronte a estas situacións, pero aínda así, cada unha delas conta co apoio de persoal técnico especializado.
As familias reciben información, formación, asesoramento personalizado e unha axuda económica para a crianza dos menores
En concreto, as familias reciben información sobre o proceso de solicitude, formación para a integración do menor no fogar, asesoramento personalizado no proceso de adaptación familiar e unha axuda económica para a crianza dos menores, cando optan pola modalidade de acollemento familiar permanente.
“O acollemento adoita funcionar ben, pero é certo que nalgúns casos a situación tórnase conflitiva ata o punto da disolución”, confesa Nuria Fontes Peláez. O éxito ou fracaso do acollemento non depende dunha soa causa, senón da interacción de varios factores, como “o desaxuste de expectativas, os comportamentos difíciles dos nenos e a dificultade da familia para xestionalos”. “Tamén son importantes -prosegue a profesora- as visitas coa familia biolóxica e o respecto á historia persoal do neno, a relación co equipo de profesionais e a dispoñibilidade para atender ás necesidades dos nenos e nenas acollidos”.
Entre os aspectos positivos do acollemento familiar especial, a Fundación Meniños destaca como:
- Mantense unha contorna familiar que proporciona benestar afectivo e físico.
- Proporciónase seguridade aos menores.
- Mantense a relación coa familia biolóxica, co que se minimiza a sensación de abandono.
- Permítese a construción dunha historia familiar e de vida coherente, ao integrar o pasado e vivir o presente.
“Transcorrido un breve período desde que se inicia a convivencia coa familia acolledora obsérvanse resultados positivos, tanto para o neno ou nena acollido como para a familia acolledora: un maior desenvolvemento da linguaxe, incremento do desenvolvemento psicomotor, crecemento físico (aumentan talla e peso) e desenvolvemento da relación afectiva”, asegura Aída González.
