Con motivo do Día Universal do Neno, que se celebra hoxe día 20 de novembro, non hai que esquecer a realidade dos 161 millóns de nenos menores de cinco anos con desnutrición crónica (que non se pode tratar) e dos 17 millóns que aínda sofren desnutrición aguda grave (máis puntual e pódese tratar). Por iso, a loita contra esta problemática segue sendo un dos eixos do traballo de UNICEF Comité Español. Un exemplo diso, asegura Branca Carazo, responsable de Programas e Emerxencias desta organización, é que “en 2014 demos tratamento a 2,3 millóns de nenos que tiñan desnutrición aguda severa en situacións de emerxencia”. A solución, tal como explica nesta entrevista, “ás veces pasa por unha achega de dous euros, coa que se poden tratar a dous pequenos con desnutrición aguda severa durante un día”. Por iso é polo que, para esta xornada, Belén insista en que “Agora non podemos parar, temos que seguir contribuíndo para que se cumpran todos os dereitos do neno en todas partes”.
As causas da desnutrición teñen que ver con tres factores. En primeiro lugar, a falta de acceso a alimentos adecuados, tanto en canto a cantidade como calidade, que pode ser porque un neno non come o suficiente ou porque come só cereal; non ten unha alimentación completa e variada. En segundo lugar, a intervención sanitaria; se un pequeno ten infeccións recorrentes e non recibe unha atención adecuada, isto deteriora o seu estado nutricional. E por último, todo o que ten que ver con auga, saneamento e contorna sa; a falta de auga en boas condicións ou unhas letrinas e contorna de hixiene pode xerar que os nenos padezan diarrea, perda de líquidos e, por tanto, falta de nutrición. Todo isto tamén está relacionado coas situacións de pobreza.
“A desnutrición aguda é máis grave pero máis puntual, e pódese tratar”Existen varios tipos de desnutrición. A desnutrición crónica é un atraso no crecemento, unha forma de desnutrición que non se pode tratar. Se un neno durante os seus primeiros 1.000 días, que van desde o embarazo ata os dous anos de vida, non recibe os nutrientes adecuados, queda danado no seu desenvolvemento físico e intelectual. Son menores que se enferman con máis facilidade, máis baixiños para a súa idade e con máis dificultade de aprendizaxe. A desnutrición aguda é máis grave pero máis puntual, e pódese tratar. Débese a que nun momento dado hai unha falta de alimento, por exemplo durante unha seca (como na zona do Sahel ou Corno de África) e son episodios nos que os nenos non teñen acceso a alimentos. A desnutrición aguda pode ser grave ou moderada. A grave é cando a falta de nutrientes chega a unha situación na que os pequenos perden o apetito, non comen, teñen hinchazón e sofren unha enfermidade en estado avanzado.
No mundo hai 161 millóns de nenos menores de cinco anos con desnutrición crónica. E con desnutrición aguda hai 51 millóns, dos cales 17 millóns cunha desnutrición aguda grave que pode pór en perigo a súa vida.
Onde máis pequenos con desnutrición hai é no África Subsahariana, onde están aproximadamente un terzo dos 161 millóns de menores con desnutrición crónica. En Asia, hai sobre todo en India e Bangladesh, que reúnen máis poboación infantil. E tamén en América Latina é rechamante o caso de Guatemala, onde a desnutrición crónica alcanza unhas taxas elevadas, en torno ao 40%, do mesmo xeito que en Níxer (África); isto quere dicir que de cada dez nenos catro teñen desnutrición crónica.
O 8% dos nenos que morren antes de cumprir o cinco anos é por desnutrición aguda grave, ben por unha causa directa ou por outra enfermidade. A desnutrición fai que os pequenos sexan máis vulnerables a outras enfermidades, como a malaria, a pneumonía ou a diarrea, que están relacionadas con aproximadamente a metade das mortes dos menores de cinco anos. Os nenos teñen menos recursos e defensas para superar estas enfermidades.
Nun centro de recuperación nutricional en Mauritania, a nai dun neno que se estaba recuperando dunha desnutrición aguda grave transmitiunos unha mensaxe de esperanza: “O meu fillo xa non come area porque agora xa está ben”. Isto non quere dicir que sexa algo habitual nin estendido, pero déronse casos en que a falta de alimento dos pequenos lévalles a buscar o achegue de sales minerais na terra ou chupando pedras. Dáse mesmo en nenos con anemia e en nais embarazadas.
No último estudo que fixemos sobre a situación da infancia en España, vemos que un 30% dos nenos está en risco de exclusión, o que supón que non teñen acceso a unha alimentación adecuada. Non estamos a falar, por suposto, dos graos de desnutrición que podamos atopar noutros países, pero hai un risco para os pequenos que non están a ter o achegue de proteínas ou alimentos frescos, e iso vai incidir no seu desenvolvemento e a súa saúde.
“En 2014, UNICEF deu tratamento a 2,3 millóns de nenos que tiñan desnutrición aguda severa en situacións de emerxencia”Nós traballamos en todos os países con programas de tratamento nutricional. En primeiro lugar, desde a prevención con accións concretas como a lactación materna e hábitos de boa alimentación. Tamén traballamos a parte de acceso a alimentos e unha nutrición suficiente e de calidade, acceso a unha atención sanitaria e programas de auga e saneamento. Apoiamos o seguimento nutricional dos nenos e o tratamento. Temos centros de atención nutricional onde os pequenos poden recibir a medicación que necesitan en cada caso. Unha das ferramentas máis eficaces son sóbrelos de alimento terapéutico que están feitos con pasta de cacahuete, que permiten unha recuperación rápida na maioría dos casos con desnutrición aguda grave. Traballamos con nenos en situación de emerxencia, catástrofe ou conflito que pode producir un repunte de desnutrición. Facemos seguimento de como están os pequenos, achegamos suplementos nutricionais e tratamos aos que máis o necesitan. En 2014, UNICEF deu tratamento a 2,3 millóns de nenos que tiñan desnutrición aguda severa en situacións de emerxencia.
Algo fundamental é que se coñeza a situación dos nenos en moitos lugares do mundo. Tamén é de gran axuda calquera contribución económica, como socio ou cun donativo, aos programas que UNICEF ou outras organizacións que levamos a cabo programas para combater a desnutrición. A solución ás veces pasa por unha achega de dous euros, coa que se poden tratar a dous nenos con desnutrición aguda severa durante un día, e de 50 euros, que supón un tratamento completo para un neno que dura entre catro e seis semanas.
Hai que pór en valor os avances xa realizados: por exemplo, diminuíu a mortalidade infantil, aumentouse o acceso á educación e reduciuse a desnutrición crónica entre 2000 e 2013 dun 33% a un 25%. Sabemos como mellorar os dereitos do neno e o seu cumprimento. A nosa lema é “Agora non podemos parar, temos que seguir contribuíndo para que se cumpran todos os dereitos do neno en todas partes”.
