A pesar de que as causas da fame no mundo son moitas e moi variadas, desde Mans Unidas identificaron o tres principais, tal e como conta a súa presidenta, Clara Pardo nesta entrevista. O desperdicio de alimentos, a especulación alimentaria e a falta dunha agricultura sustentable son as razóns básicas polas que preto de 800 millóns de persoas pasan fame. “Mentres que un terzo dos alimentos que se producen acaban no lixo, unha de cada nove persoas pasa fame”, asegura Pardo. A campaña #ComprométeteconManosUnidas posta en marcha por esta ONG chama á defensa do dereito á alimentación e unhas relacións de produción e consumo xustas. A súa actual presidenta, vinculada á entidade durante máis de 14 anos, anima a que “a cidadanía participe cambiando pequenas rutinas con respecto ao consumo de alimentos”.
“A FAO asegura que hai alimentos para 12.000 millóns de persoas”Si, si que o é. Os últimos informes da Organización das Nacións Unidas para a Alimentación e a Agricultura (FAO) aseguran que hai alimentos para 12.000 millóns de persoas e que a agricultura é a actividade humana que máis superficie e máis poboación ocupa no mundo. A pesar diso, preto de 800 millóns de persoas pasan fame. É o que se chama “paradoxo da abundancia”: nun planeta no que hai alimentos para todos, non todos poden comer.
En realidade, aínda que as causas da fame no mundo son moitas e moi variadas, están todas conectadas entre si, polo que atopar unha solución única é moi complicado. En Mans Unidas identificamos tres causas fundamentais e contra as que estamos a loitar: a consideración dos alimentos como “mercadorías” coas que se pode especular; a sustentabilidade na produción dos alimentos; e, en terceiro lugar, a perda e o desperdicio dos alimentos en todas as fases do proceso (desde a produción ata os fogares).
Si, en Mans Unidas cremos que é posible unha agricultura sustentable. Antigamente, a agricultura baseábase no uso de métodos e técnicas tradicionais que xestionaban os chans, a auga, a pesca e a caza dunha maneira racional, dirixida en exclusiva a producir alimentos para o consumo, á vez que se coidaba o medio ambiente. Pero, a partir da segunda metade do século XIX, coa modernización agraria todo isto cambiou. Aínda que nun primeiro momento pensouse que unha nova forma de cultivar serviría para acabar coa fame no mundo, o resultado foi que non só segue habendo fame a pesar de duplicarse a produción de alimentos, senón que os danos ambientais son moi preocupantes e que se seguimos nesta liña serán absolutamente irrecuperables.
“O 60% do desperdicio alimentario anual prodúcese nos fogares”A perda e desperdicio de alimentos prodúcese en todas as fases da cadea de produción. Empeza na orixe con malas condicións de almacenamento e transporte e pola “tiranía” dos estándares estéticos impostos polos mercados con respecto ao tamaño, cor e aspecto do produto. Unha vez que chegan aos supermercados, estes produtos atópanse con outros factores como son as distintas normativas sobre alimentos, os tratamentos inadecuados dos produtos frescos ou a información confusa das etiquetaxes que dan lugar á retirada de miles de alimentos. E, por último, o desperdicio nos fogares e negocios de restauración. Estímase que o 60% do desperdicio alimentario anual prodúcese nas casas, cun desperdicio por habitante e ano de 63 quilos, o que representa a mesma cantidade que a produción de alimentos do África subsahariana (230 millóns de toneladas ao ano).
As consecuencias de todo isto son o que Mans Unidas leva denunciando desde hai case 60 anos, e máis en concreto nesta campaña trienal que comezou en 2016. Mentres que un terzo dos alimentos que se producen acaba no lixo, unha de cada nove persoas pasa fame. Pero tamén ten outros efectos non menos graves como son unha menor dispoñibilidade de alimentos que orixinan a subida dos prezos e danos ambientais ao aumentar os residuos nos vertedoiros, o uso indiscriminado de pesticidas, o esgotamento da terra e a falta de auga.
“A especulación provocou a subida do prezo dos alimentos en máis dun 83% en menos de cinco anos”Co xurdimento da agroindustria, os alimentos pasaron a converterse para moitos nunha mercadoría máis coa que especular. En realidade, podemos falar de dous tipos de especulación: unha especulación produtiva, que xurdiu coa firma dos acordos comerciais entre agricultores e empresas distribuidoras, nos que os produtores se comprometían a entregar certa cantidade de produtos nunha data específica e cun prezo xa pactado; e unha especulación bolsista, que comezou con motivo da crise económica que afectou o mundo desenvolvido no ano 2000 e que converteu aos alimentos como un refuxio de investimento. O resultado foi un negocio moi lucrativo que pasou dos 418 millóns de dólares en 2001 aos 2,5 trillones en 2010 e que provocou unha subida no prezo dos alimentos en máis dun 83% en menos de cinco anos.
En canto á especulación, as grandes empresas que se dedicaron ao acaparamiento de terras e apropiáronse do mercado de sementes son as que están a promover esta situación, xunto coas entidades financeiras que viron neste negocio unha maneira rápida e fácil de conseguir beneficios, sen importar as consecuencias tan negativas para os agricultores rurais e os danos ambientais.
Comprometerse cunha causa é unha motivación que xorde para actuar en coherencia coa nosa vida e as nosas liberdades, algo moi diferente á obrigación que nos forza a actuar dunha ou outra maneira. Na loita contra a fame é preciso actuar dunha forma comprometida co ben común, coa conciencia de que un cambio no noso estilo de vida pode mellorar a vida de moitos. Porque, para conseguir un mundo máis xusto e sustentable, é necesaria a participación de todos.
Nesta campaña chamamos a todos ao compromiso na defensa do dereito á alimentación e unhas relacións de produción e consumo xustas. Porque, moi lonxe do que nos fixeron crer, os cidadáns temos a chave para terminar co problema da fame. Non pedimos grandes sacrificios. Basta con cambiar pequenas rutinas caseiras como diminuír o desperdicio de alimentos, reciclar todo o que podamos, consumir de forma responsable, reducir o consumo de alimentos que non son bos para a saúde e cuxa produción prexudica ao medio ambiente e, sobre todo, descubrir a importancia da solidariedade e valorar a sinxeleza. Son pequenas cousas que todos sabemos facer, que son perfectamente viables en calquera fogar e coas que demostramos que estamos comprometidos co resto dos nosos irmáns e que buscamos o ben común para todos.