O 22 de outubro de 1998 o furacán “Mitch” arrasou Centroamérica. Fórzaa da auga destruíu estradas, deixou a rexión incomunicada e levou por diante centos de miles de vivendas. “Mitch” causou 9.975 mortos e 9.062 desaparecidos, e case dous millóns e medio de damnificados. Nicaragua e Honduras foron os países máis afectados. A vulnerabilidade institucional, ambiental, política e social nestes países configurou un caldo de cultivo que multiplicou os efectos do ciclón.
Cando se producen este tipo de desastres “a resposta humanitaria é necesaria e fundamental para salvar vidas e aliviar o sufrimento humano, pero é insuficiente se queremos actuar sobre as causas que levan a estas situacións de desastre. Por iso é necesario integrar a redución de riscos e prevención de desastres nas políticas e plans de desenvolvemento e humanitarios”, explica María Jesús Izquierdo, responsable de xestión de riscos e acción humanitaria de Axuda en Acción.
Esta ONG lembra que, segundo a ONU, por cada euro investido en prevención aforraríanse sete en axuda humanitaria e, sobre todo, en sufrimento humano e perdas económicas que estas situacións provocan nas poboacións afectadas. Ao seu xuízo, os gobernos dos países afectados, as axencias e organizacións de cooperación internacional teñen que dedicar esforzos e recursos para garantir que a redución de riscos e a prevención de desastres constitúen unha prioridade nas axendas políticas.
Haydeé Castelo, responsable dos proxectos de Axuda en Acción na área de desenvolvemento de Nova Segovia (Nicaragua), sinala que “o furacán ‘Mitch’ foi un fenómeno natural que puxo de manifesto os altos niveis de vulnerabilidade institucional, ambiental, política e social de Centroamérica”. Por tanto, “evidenciou que o modelo político e económico de facer desenvolvemento máis ben estaba a agudizar a pobreza e, por tanto, a vulnerabilidade”.
Mentalidade preventiva
Esta ONG destaca a importancia de ter unha mentalidade preventiva, harmonizar cada acción co medio ambiente e os recursos naturais para construír espazos máis seguros e sustentables. Hoxe moitas comunidades aprenderon a configurar os seus plans e comités de prevención de desastres.
Un exemplo da aplicación da política de redución de riscos é a comunidade de San Pablo, en Nova Segovia. Axuda en Acción indica que tras o paso do “Mitch” levou a cabo nesta zona un proxecto de reasentamiento da comunidade nunha contorna segura en coordinación con diferentes actores, entre eles, a propia poboación afectada, o goberno local e nacional, as axencias de Nacións Unidas e outra ONG. “Dez anos despois, esta poboación conta con casas seguras que eles mesmos levantaron respectando as súas técnicas de construción”, asegura a organización.
Ademais, desenvolvéronse proxectos de seguridade alimentaria, creando as súas propias capacidades económicas produtivas. A diversificación dos cultivos permitiu, por unha banda, evitar a deforestación dos chans (o que favorece á prevención de regas) e, por outro, mellorar o seu nivel de nutrición.
Desde que o ciclón pasou por Honduras e Nicaragua, tamén se implementaron proxectos vinculados con educación, como a promoción do acceso á escola, dotación de material a miles de nenos, programas de educación para adultos, bolsas, formación de educadores, e mesmo actividades recreativas e de terapia psicolóxica.
