España formará parte a partir de setembro do Consello de Dereitos Humanos de Nacións Unidas. En marcha desde 2006, este órgano conta na actualidade con 47 membros, encargados de fortalecer a promoción e a protección dos dereitos humanos no mundo. Aplica mandatos temáticos e anima aos estados que violan as liberdades fundamentais a traballar polo seu defensa.
Imagen: Leandro Neumann Ciuffo
O Consello de Dereitos Humanos da ONU substitúe desde 2006 á Comisión de Dereitos Humanos. A mediados de maio, España obtivo os votos necesarios para formar parte deste órgano. Foi no segundo intento, xa que o solicitou por primeira vez en 2008. Os cargos son renovables e hai que gañarse unha cadeira, aínda que o noso país aseguroulla ata 2013, coas revisións pertinentes. É imprescindible demostrar un respecto escrupuloso aos dereitos humanos, aínda que algúns membros non descartan admitir a países que violan as liberdades fundamentais, nun intento por animarlles a involucrarse no seu defensa.
Os membros elíxense por votación, de acordo a unha distribución xeográfica equitativa. África e Asia contan con 13 asentos cada un, América Latina e o Caribe con oito, Europa oriental con seis e Europa occidental e outros Estados, con sete. A súa misión principal é analizar as violacións dos dereitos humanos para recomendar o modo de superalas ou enviar a un relator que investigue a situación nun país.
Analiza as violacións dos dereitos humanos para recomendar o modo de superalas ou enviar a un relator que investigue a situación nun país
O traballo do consello desde 2007 réxese por un “paquete de construción institucional” aprobado polos membros, que establece un exame periódico universal da situación dos dereitos humanos nos 192 Estados membros das Nacións Unidas. Este exame pretende promocionar e protexer os dereitos humanos en todos os recunchos do mundo.
O proceso ponse en marcha unha vez cada catro anos e dá a oportunidade a cada Estado membro de declarar as accións que implementou para mellorar a defensa dos dereitos humanos nos seus países e cumprir as obrigacións coa mesma. Este procedemento pretende a igualdade de trato para todos os Estados, cuxa defensa dos dereitos humanos avalíase e debe contar coa plena participación do país examinado.
Procedementos especiais
A Comisión de Dereitos Humanos estableceu os denominados “procedementos especiais”, asumidos polo Consello, como “mecanismos para facer fronte a situacións concretas nos países ou a cuestións temáticas en todo o mundo”. Hai 30 mandatos temáticos e 8 mandatos por país. Os titulares destes examinan, supervisan, asesoran e informan as situacións de dereitos humanos en países e territorios específicos ou sobre violacións en todo o mundo. Estes titulares han de ter coñecementos especializados, independencia, imparcialidade, integridade persoal e obxectividade.
Os procedementos especiais poden estar ao cargo dunha persoa, en xeral coñecida como relator especial ou experto independente, ou dun grupo de traballo de cinco membros, un de cada rexión. Os períodos dos mandatos temáticos teñen unha duración de tres anos, mentres que os mandatos por países duran un ano. Estes inícianse por denuncias concretas de violacións de dereitos humanos e, mediante eles, realízanse chamamentos urxentes ou se envían cartas de denuncias aos gobernos para solicitar aclaracións. En 2006, enviáronse máis de 1.100 comunicacións a gobernos de 143 países. Nas misivas, a miúdo, solicítase permiso para realizar unha visita, que nalgúns casos poden ser invitacións permanentes, válidas para calquera dos titulares de mandatos de procedementos especiais. Tras as visitas, estes presentan un informe de misión con conclusións e recomendacións.
O Consello conta tamén cun Comité Asesor ou “think tank”, que lle asesora en cuestións relativas aos dereitos humanos e novos mecanismos de denuncias, para que tanto os individuos como as organizacións revelen posibles violacións dos dereitos humanos.
É outra peza crave, integrado por 18 expertos, que se expón como un grupo de reflexión, con coñecementos especializados, experiencia en cuestións de dereitos humanos, integridade moral acreditada, independencia e imparcialidade. Para estes cargos non se elixe a persoas que xa ocupen postos de decisión, para evitar un conflito de intereses e a acumulación simultánea de funcións.
O Comité Asesor aconsella sobre promoción e protección de todos os dereitos humanos, propón novos estudos e fixa directrices específicas
O equilibro é outro dos trazos do comité, tanto en cuestión de xénero como xeográfico. As súas funcións son: prestar asesoramento a partir de estudos e investigacións cando o Consello o solicite e só en cuestións relacionadas co mandato do mesma -promoción e protección de todos os dereitos humanos-, formular suxestións para mellorar a súa eficiencia e propostas de novos estudos, pero nunca adoptar resolucións nin decisións, e fixar directrices específicas para o Comité Asesor cando lle solicite unha contribución sustantiva.
