Estamos a vivir unha crise de refuxiados que ten graves consecuencias para a vida dos nenos e nenas de Siria. De primeira man, Elsa Fonte, como coordinadora de UNICEF Comité País Vasco, conta nesta entrevista como é a vida dos menores refuxiados, as dificultades e riscos que afrontan desde que abandonan o seu país de orixe, a escaseza de alimentación e condicións de insalubridad nas que viven, a falta de protección que padecen e como as súas esperanzas e soños de futuro ven truncados. Fonte resalta que é importante que “non nos esquezamos desta poboación que está a sufrir tremendamente”. Por iso, desde UNICEF País Vasco levan a cabo o labor de informar e de facer que se coñezan esas situacións para que, cando algo deixe de ser mediático, non se ignore. Elsa Fonte, que leva desde 1995 traballando en UNICEF, primeiro en Bolivia e un ano máis tarde no País Vasco, asegura que a súa motivación e ilusión é seguir transformando estas situacións e tratar de sacar o sorriso dun neno ou nena de calquera país.
Desde UNICEF País Vasco traballamos para informar con obxectividade, veracidade e experiencia sobre a situación, aínda que non esteamos no terreo como o resto dos nosos compañeiros. Tratamos de profundar no porqué, explicando a que se debe esta situación de migrantes e refuxiados en Europa e explicando que xa entramos no sexto ano de conflito en Siria . Tamén avogamos por garantir os dereitos dos menores refuxiados, que son os mesmos de calquera outro neno ou nena, máis aló de cal sexa a súa orixe e circunstancias. Tamén estamos a mobilizar recursos para que se poidan abordar os diferentes programas e garantir todos os dereitos que están a ser vulnerados.
“En Siria hai máis de seis millóns de nenos e nenas que necesitan axuda”En cifras globais estamos a falar de máis de oito millóns de nenos. Na actualidade, en Siria hai máis de seis millóns que necesitan axuda; tamén nos países limítrofes como Líbano, Iraq, Xordania, Turquía e Exipto. Cando damos o salto de Europa falamos de preto de 550.000 nenos e nenas en situación de necesidade e de ver vulnerados os seus dereitos. Case 3,7 millóns naceron no conflito e só coñecen a violencia, o medo e o desprazamento. Estamos falado de que un de cada nove nenos que teñen o status de refuxiado e desprazado.
Desde UNICEF xa estabamos presentes en Líbano, Xordania, Siria, Turquía, Iraq e Exipto. Pero tamén abrimos o traballo na chamada ruta dos Balcáns, en Grecia e Italia. Evidentemente, seguimos traballando en Siria coas dificultades e situación de conflito, avogando por facer chegar as subministracións básicas de axuda humanitaria a lugares asediados onde está o conflito latente, como Madaya en Siria. Cando houbo un cesamento da violencia puidemos entrar con convois e prestado a atención necesaria.
Estamos a facer especial fincapé nas necesidades básicas como auga, saneamento, nutrición e saúde. E tamén traballando en programas a futuro garantindo ás chamadas “xeracións perdidas” os sistemas de educación e fomentando a súa protección. Traballamos principalmente en garantir a súa protección, que é algo que non podemos esquecer desde calquera país que ratificou a Convección sobre os Dereitos do Neno, máis aló de status.
“Os nenos que viaxan sós teñen maior risco de ser vítimas de abuso e explotación”Unha das nosas maiores preocupacións son os menores que viaxan sós ou se perderon. A nosa prioridade é que sexan identificados e axilizar os procesos de rexistro, que sexan levados a centros de protección e acollida, e nunca a centros de detención. Son nenos con maior risco de ser vítimas de abuso, explotación, mafias e tráfico. Segundo cifras de 2015, falamos de máis de 95.000 nenos e nenas en risco de abuso e explotación e, segundo a Interpol, un de cada nove nenos refuxiados e migrantes estaban en paradoiro descoñecido.
Xa fai tres anos, máis de 120 organizacións humanitarias e axencias de Nacións Unidas, entre as que estaba UNICEF, fixeron un chamamento urxente para pór fin ao conflito en Siria. Desde UNICEF estamos presentes en todos os foros a nivel internacional para que todas as partes busquen un acordo de cesamento do fogo e conseguir a paz. Desde diferentes accións e prácticas, traballamos por levantar as continuas restricións de acceso urxente da axuda humanitaria. Tamén facemos campañas de vacinación, traballamos polo regreso dos nenos á escola e o cesamento dos ataques a infraestruturas civís, tratando de manter a seguridade en escolas e hospitais e asegurando as subministracións de auga.
En 2015 solicitaron asilo ao redor de 482.000 nenos e nenas, dos cales un 20% (96.500) eran menores non acompañados. Moitos deles non coñecen cal será o seu destino e desde UNICEF pedimos que non se demore a máis de 90 días a asignación dun titor legal e axilícese o rexistro e traslado a un país de asilo.
“En 2015 solicitaron asilo ao redor de 482.000 nenos e nenas”Consideramos que a reforma do regulamento de Dublín é unha oportunidade para garantir un sistema de asilo máis xusto, humano e eficiente, vinculado á protección dos nenos como prioridade central. Entre as medidas, solicitamos axilidade na toma de decisións, que o prazo desde a chegada do pequeno ao seu traslado pase dos 11 aos 3 meses para favorecer a reunificación familiar e non pór en risco ao menor; garantir acceso rápido á información sobre como pedir asilo e ter en conta as opinións do neno durante todo o proceso; pór á súa disposición máis recursos e profesionais; e buscar alternativas á detención, porque ningún menor debería ser detido mentres espera a asignación dun titor legal ou o seu traslado a outro país.
“Hai nenos que comezan a súa vida nunha tenda de campaña en situación de extrema pobreza”As consecuencias son moitas sabendo a importancia de investir nos primeiros anos de vida para garantir o desenvolvemento da persoa. Os pequenos viven sen a garantía dun refuxio, con maior risco á explotación, o abuso e o tráfico, en condicións de insalubridad, sen acceso aos alimentos adecuados, saúde e educación. Ao trauma e conflitos que sufriron no seu país de orixe, hai que sumar o trauma do propio éxodo. Restricións fronteirizas que afectaron directamente a miles de nenos deixándoos atrapados no medio do caos, nun estado de saúde débil e de extrema vulnerabilidade. Hai menores que comezan a súa vida nunha tenda de campaña en situación de extrema pobreza, tensión, miseria e falta de oportunidades. As ansias de esperanza e os soños de futuro dos adolescentes están a ser eliminados polo sufrimento e a incerteza. Tamén hai que contar coa maior vulnerabilidade dos nenos con algunha discapacidade.
Poderiamos pensar que ambos son lugares temporais, pero os campos de refuxiados están a converterse nun lugar temporal pero a longo prazo, porque se están constituíndo como pequenas cidades organizadas. O traballo de UNICEF principalmente é garantir todos os dereitos dos nenos e nenas en todas as áreas de atención, desde auga, saneamento, alimentos e saúde. Pero tamén tratar de reestablecer o acceso á educación e traballando a recuperación psicosocial, máis aló das propias feridas físicas.
Xa son moitos anos de conflito en Siria, pero pediría que non nos esquezamos desta poboación que está a sufrir tremendamente e que agora a vemos máis preto porque están a chegar a Europa non só sirios, senón tamén afgáns, iraquís e doutras nacionalidades. Que esa distancia non nos faga perder a empatía e a responsabilidade por traballar conxuntamente para que teñan unha vida digna e un futuro como o de calquera de nós. Aínda que pode quedar frío, necesitamos fondos para desenvolver os programas que estamos a levar a cabo. Son moi importantes as mobilizacións cidadás e mesmo a compra de alimentos e subministracións que axuden ao desenvolvemento económico e local destas comunidades.
