Imagen: Penny Mathews
O 8 de setembro do ano 2000 a Asemblea Xeral das Nacións Unidas aprobou a Declaración do Milenio. Nela, establecéronse os Obxectivos de Desenvolvemento do Milenio, entre os que destaca a loita internacional polo desenvolvemento e a erradicación da pobreza. Segundo lembra a Axencia Española de Cooperación Internacional (AECI), “dentro dos valores e principios desta Declaración do Milenio, cítase expresamente á cooperación internacional como un dos instrumentos básicos para resolver os problemas internacionais de carácter económico, social, cultural ou humanitario”. Por esta razón, o pasado ano elixiuse o 8 de setembro como Día do Cooperante. Unha data que é motivo de celebración para uns e de reivindicación para outros, pero que serve de escusa, en ambos os casos, para facer balance.
Estímase que ao redor de 1.400 cooperantes españois desempeñan o seu labor en algo máis de 60 países do mundo. O 14 de maio do pasado ano acolleron expectantes a entrada en vigor do Estatuto dos cooperantes. Presentouse como unha ferramenta eficaz para regularizar a súa situación e atender unha demanda que chegaba con oito anos de atraso. Con todo, dezaseis meses despois é momento de analizar os avances que realmente conseguiu esta normativa e os aspectos que quedan aínda pendentes de desenvolver.
“Avanzouse, aínda que nos gustou ir máis rápido nalgunhas cuestións”, recoñece a AECI
Un dos colectivos máis críticos neste sentido foi a Asociación Profesional de Cooperantes (APC), que se descolgou da celebración por considerar que o novo Estatuto elaborouse e aprobado “sen a consulta directa cos afectados” e que deixou fóra aos cooperantes contratados pola AECI ou organismos internacionais, entre outros. Desde a propia AECI, con todo, faise un balance positivo, aínda que se recoñece que nalgúns aspectos fose desexable unha maior celeridade. “Avanzouse, aínda que nos gustou ir máis rápido nalgunhas cuestións”, precisa o vogal asesor da Secretaría de Estado de Cooperación Internacional, Enrique do Olmo.
“O balance é, sen dúbida, positivo porque se recoñeceron as especificidades propias das persoas cooperantes”, considera a CONGDE
Pola súa banda, o vogal de Acción Humanitaria da Coordinadora de ONG para o Desenvolvemento de España (CONGDE) , Ricardo Angora, fai tamén “un balance, sen dúbida, positivo porque se recoñeceron as especificidades propias das persoas cooperantes”. O Estatuto era unha reivindicación histórica da CONGDE, que pretendía desde hai tempo a regulación dun sector e unha actividade sen lexislación propia. Na súa opinión, este instrumento permite un marco de estabilidade, seguridade e garantías na protección social e laboral dos e as cooperantes, grazas ao traballo continuado que se levou a cabo nestes meses. “De feito -prosegue Angora-, o 25 de xaneiro publicouse a Orde Ministerial pola que se desenvolve o Real Decreto que establece o Estatuto dos Cooperantes”.
Nesta Orde regúlanse os procedementos relativos ao Rexistro de ONGD, o referendo oficial por parte da Administración das certificacións da actividade laboral das persoas cooperantes e o acordo complementario de destino, un documento que debe achegarse ao contrato laboral e que proporciona unha maior seguridade xurídica. Ata o momento, déronse de alta no Rexistro algo máis de 6Ou organizacións e depositáronse 335 acordos complementarios de destino, nos que se recolle o país e territorio concreto no que se vai a traballar, unha descrición do proxecto e a data de inicio e finalización do mesmo.
Seguro Colectivo
Durante a elaboración do Estatuto dos Cooperantes, unha das principais reclamacións da ONG foi a concertación dun seguro colectivo que substituíse ao seguro médico tradicional contratado por cada entidade. Tras conseguilo, fixouse un prazo de seis meses para incluír nos Orzamentos Xerais do Estado unha partida para afrontar os custos do seguro e crear, se fose necesario, un fondo de previsión. Na actualidade, convocouse o proceso de licitación para seleccionar á compañía de seguros que se encargará da xestión das pólizas e creouse o citado fondo para cubrir pagos durante este período transitorio. É dicir, ata que a AECI encárguese da concertación do seguro colectivo, cada entidade promotora da cooperación que manifestase por escrito a súa intención de adherirse a este, é responsable de asegurar aos seus cooperantes, pero pode pedir á AECI unha axuda de ata o 50% das curmás.
A ONG critican que o custo das pólizas deba ser asumido a partes iguais entre a AECI e as organizacións
Ricardo Angora (CONGDE) lamenta que, entre unhas cousas e outras, “este seguro colectivo leva xa un atraso dun ano na súa constitución” e censura tamén que, finalmente, non vaia a ser asumido no seu maior parte pola Administración, senón a partes iguais entre esta e a ONG, “o que supón unha gran carga financeira para as organizacións”. “Outro dos aspectos que non foron desenvolvidos pola Orde Ministerial é a inclusión no seguro colectivo da cobertura da educación dos fillos das persoas cooperantes, cuxa carga, a pesar de ser unha responsabilidade da Administración, recae por completo na ONG”, critica.
O que si quedou regulado e aprobado é o capital mínimo asegurado e os gastos subvencionables, que son a perda da vida e a invalidez permanente, en calquera dos seus graos; unha atención médica e hospitalaria similar á cobertura á que se ten dereito en España; a atención psicolóxica ou psiquiátrica por sufrir angustia, tensión post traumática ou calquera outro trastorno orixinado durante ou ao finalizar o labor de cooperación; unha revisión médico-sanitaria ao regreso a España; e a repatriación en caso de accidente, enfermidade grave, falecemento, catástrofe ou conflito bélico no lugar de destino.
Outra reivindicación das organizacións con motivo do Día do Cooperante é a que fai referencia ao Imposto sobre a Renda das Persoas Físicas ou IRPF. O Estatuto dos Cooperantes deixou fose cuestións tan interesantes como o tratamento fiscal do traballo que se realiza no exterior. Para Ricardo Angora, é necesario que se contemple a exoneración ou bonificación no imposto do IRPF, crese un réxime especial de Cooperantes na Seguridade Social “que contemple beneficios de cotización” e considérese enfermidade profesional “a contraída como consecuencia de traballo en zonas de baixa salubridade e alta prevalencia de enfermidades transmisibles”.
Desde a AECI, Enrique do Olmo asegura que este asunto se está analizando, aínda que aínda non hai un acordo. Subliña que o obxectivo é que se permita a reintegración do IRPF, “xa que ata o momento non houbo un comportamento homoxéneo da Administración tributaria”. Para iso, mantéñense negociacións coa Secretaria de Estado de Facenda. “O fundamental é que se recoñeza, non só o traballo das persoas cooperantes nas intervencións de emerxencia por catástrofes, senón tamén a tarefa que levan cabo de forma continua e silenciosa nas rexións máis apartadas e esquecidas do planeta”, conclúe Angora.
